اختلال اضطراب فراگیر چیست؟

این مقاله مورد تایید دپارتمان تحقیق و توسعه روانشناسی بارسا می‌باشد.
تا پایان مقاله با ما همراه باشید.

اختلالات اضطرابی :

اختلالات اضطرابی مبحثی گسترده در علم روانشناسی و شایع‌ترین طبقه در بین طبقات اختلالات روانی محسوب می‌شود. در مطالعاتی که انجام شده است، از هر 4 نفر یک نفر دارای نشانه‌های حداقل یک اختلال اضطرابی است. نرخ شیوع این اختلال در بین زنان 30.5 درصد و در مردان 19.2 درصد می‌باشد که با بالاتر رفتن طبقه اجتماعی – اقتصادی، از میزان آن کاسته می‌شود.

اضطراب چیست و تفاوت آن با ترس و استرس چگونه مشخص می‌شود؟

به طور کلی اضطراب همانند هشدار و زنگ خطری می‌ماند که انسان را از خطرات احتمالی و آتی با خبر می‌کند تا بتواند چاره‌ای برای مقابله با آن‌ها بیاندیشد. اضطراب معلول یک عامل ناشناخته، درونی و مبهم است.
در رابطه با شباهت بین اضطراب و ترس می‌توان گفت که هر دو هیجان هستند و همانطور که در مقالات قبلی اشاره کردیم، هیجان پدیده‌ای روانشناختی است که با چهار مولفه شناخته می‌شود :

• مولفه ی احساسی یا شناختی

• مولفه بدنی و تجلی چهره

• مولفه‌ی فیزیولوژیک

• مولفه‌ی رفتاری

اما در مورد تفاوت اضطراب و ترس، ضروری است بدانیم که ترس معلول یک عامل بیرونی و شناخته شده است؛ اما در مورد اضطراب همانگونه که ذکر شد منبع و علت، مبهم، درونی و نامشخص است. همچنین تفاوت بین استرس و اضطراب این است که استرس پاسخی است که انسان در برابر موقعیت‌هایی که فراتر از توان او هستند از خود نشان می‌دهد؛ در صورتیکه فرد به طور مداوم در برابر موقعیت‌های استرس‌زا قرار بگیرد، تبدیل به فردی مضطرب خواهد شد.

اضطراب دارای دو مولفه است :

1. زمانی که فرد از تغییرات جسمانی خود مانند تپش قلب بالا، لرزیدن و ... با خبر می‌شود.

2. زمانی که فرد به این آگاهی دست پیدا می‌کند که در حال تجربه کردن اضطراب است.

اضطراب بر تفکر، ادراک و یادگیری نیز تاثیر می‌گذارد و باعث می‌شود شخص در استفاده از مهارت‌هایی که قبلا یاد گرفته ناتوان شود؛ همچنین در ربط دادن منطقی امور به یکدیگر  با مشکل مواجه شود.

انواع اختلالات اضطرابی :

در این قسمت اشاره‌ای کوتاه به انواع اختلالات اضطرابی خواهیم داشت، سپس به شرح اختلال اضطراب فراگیر می‌پردازیم.

• اختلال اضطراب جدایی

• اختلال هراس خاص

• اختلال اضطراب اجتماعی (هراس اجتماعی)

• اختلال وحشت زدگی (پانیک)

• اختلال گذر هراسی

• اختلال اضطراب فراگیر

• اختلال اضطراب ناشی از مصرف مواد / دارو

مریم زنی 28 ساله، متاهل و نسبتا موفق در زمینه شغلی خود با این علائم به روانپزشک خود مراجعه کرده است :
او در طول یک سال گذشته به شدت نگران عملکرد شغلی خود بوده و این نگرانی باعث افت شدید کیفیت کار او شده، به طوریکه مدام از لحاظ ذهنی درگیر است و فکر می‌کند که به زودی شغل خود را از دست می‌دهد. او اظهار می‌دارد قبلا هنگام سخنرانی در هیات مدیره شرکت تا حدودی موفق عمل می‌کرده است، اما در حال حاضر قبل از هر گونه صحبت کردن و بیان نظرات خود، دچار اضطراب و نگرانی شدید، افزایش ضربان قلب و لرزش و تحریک پذیری شدید می‌شود. این وضعیت نه تنها قبل از انجام سخنرانی، بلکه از روز قبل و حتی زمانی که در منزل کنار فرزند و همسر خود هست نیز خود را نشان می‌دهد و باعث آزار وی می‌شود. علاوه بر این او مدام نگران سلامتی فرزند و خانواده خود است و علی رغم رضایت نزدیکان او فکر می‌کند به اندازه کافی مادر و همسر خوبی نیست. او مدام در تلاش برای ایجاد محیطی صمیمی‌تر و بهتر است و همین موضوع باعث ایجاد خستگی مفرط و پایین آمدن سطح انرژی وی شده و علاوه بر این‌ها بر کیفیت خواب او تاثیر بسزایی داشته است. از طرفی پنهان کردن این موضوع از دیگر افراد برایش کاری بسیار دشوار و تقریبا غیرممکن است. نگرانی بزرگتر او این است که احساس می‌کند این اضطراب را به فرزند خود نیز انتقال داده، چراکه او نیز مدام نگران عملکرد خود در مدرسه است. روانپزشک مربوطه بعد از صحبت کردن با وی و بررسی علائم و نشانه‌ها و همچنین پرسش در مورد دوران کودکی مریم و خانواده وی، او را مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر دانست.

آیا مایل هستید از سایر مقالات مرکز تحقیق و توسعه روانشناسی بارسا بهره‌مند شوید؟
کلیک کنید

اختلال اضطراب فراگیر :

همانگونه که اشاره شد، اضطراب پاسخی است که موجود زنده در برابر تهدیدی ناشناخته از خود نشان می‌دهد، اما هنگامی که فرد در برابر هر چیزی نگران به نظر برسد و دچار اضطراب شود، می‌توان گفت به اختلال اضطراب فراگیر (Generalized anxiety disorder) مبتلا شده است.
نسبت شیوع اختلال اضطراب فراگیر در زنان دو برابر مردان است، اما در مورد بستری شدن جهت درمان این نسبت یک به یک است. همچنین میزان شیوع آن در بزرگسالان مسن به مراتب بیشتر است. تعیین دقیق سن شروع اضطراب فراگیر مشکل است، چراکه اکثر افرادی که درگیر این اختلال هستند اظهار می‌دارند که همیشه دچار اضطراب بوده‌اند. اما در حالت کلی شروع آن را میتوان به اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی نسبت داد.

علت اصلی اختلال اضطراب فراگیر مشخص نیست اما می‌توان گفت عوامل زیستی و فیزیولوژیکی بدن مانند هورمون‌ها، پیک‌های عصبی، عدم کارکرد درست بخش‌های مختلف مغز، ژنتیک و همچنین عوامل روانی – اجتماعی مانند توجه زیاده از حد و انتخابی شخص به جوانب منفی اتفاقات پیرامون خود و تحلیل اشتباه وی از این اتفاقات، در ایجاد این اختلال دخیل و موثر هستند.

ویژگی‌ها و نشانه های اختلال اضطراب فراگیر چیست ؟

• داشتن نگرانی و تشویش غیرمنطقی درباره وقایع متعدد در بیشتر روزها و برای مدت حداقل شش ماه، میزان این نگرانی با شرایطی که باعث ایجاد آن شده هیچگونه تناسبی ندارد و فراتر از آن می‌باشد. (از این مورد می توان به عنوان وجه تمایز این اختلال با اضطراب بهنجار یاد کرد.)

• شخص قادر به مهار کنترل و نگرانی خود نبوده و یا به سختی این کار را انجام می‌دهد.

• سه مورد از پنج علامت زیر در فرد به مدت شش ماه و در بیشتر روزها وجود داشته باشد: بی‌قراری و یا عصبی بودن، خستگی زودرس، عدم تمرکز و یا احساس خالی بودن ذهن، تحریک پذیری، تنش ماهیچه‌ای.

• کارکردهای اجتماعی، شغلی و دیگر زمینه‌های مهم زندگی شخص دچار اختلال شده و این موضوع درگیری ذهنی زیادی برای وی ایجاد می‌کند.

• این اختلال را نمی‌توان به اثرات فیزیولوژیکی ناشی از مصرف مواد و یا بیماری جسمانی دیگری نسبت داد.

اختلال اضطراب فراگیر بالاترین میزان شیوع را از نظر همزمانی با اختلالات روانی دیگر چون جمعیت هراسی، اختلال وحشت‌زدگی (پانیک) و یا یکی از اختلالات طیف افسردگی دارد. از بین بیماران مبتلا به این اختلال، معمولا 25 درصد آنها در نهایت به اختلال وحشت زدگی (پانیک) دچار شده و تعدادی نیز به اختلال افسردگی اساسی مبتلا می‌گردند.

اختلال اضطراب فراگیر در کودکان و نوجوانان نیز ممکن است خود را به شکل نگرانی و اضطراب در رابطه با انجام تکالیف مدرسه، تشویش بابت تنظیم زمان و وقت شناسی، شرکت در مسابقات ورزشی، نگرانی بی‌مورد در رابطه با سلامتی اعضای خانواده و یا از دست دادن آن‌ها، جنگ و سایر وقایع فاجعه آمیز و بلایای طبیعی، نشان دهد. کودکانی که گرفتار این اختلال می‌شوند افرادی بسیار مطیع و کمال‌گرا و فاقد عزت نفس و اعتماد به نفس بوده و گرایش به انجام مکرر کارها و تکالیف خود به منظور تایید گرفتن از دیگران دارند.
در رابطه با عوامل زمینه ساز این اختلال می‌توان گفت عوامل سرشتی مانند: بازداری رفتاری و هیجان پذیری منفی با این اختلال رابطه دارند. همچنین در رابطه با نقش عوامل محیطی باید گفت که ناملایمات و تجربیات دوران کودکی و یا حمایت‌های افراطی والدین در شکل گیری این نوع اضطراب بی‌تاثیر نیستند. معمولا شخصی که دچار این اختلال است به خاطر نشانه‌های بیماری جسمی به پزشک مراجعه می‌کند و در نهایت علت دقیقی برای بیماری جسمانی او پیدا نمی‌شود، آنگاه ممکن است فرد به روانپزشک مراجعه کند.
نگرانی و تشویش مفرط در این اختلال به طور کلی توانایی فرد را در انجام به موقع و کارآمد وظایف محول شده به او به میزان زیادی کاهش می‌دهد، انرژی زیادی از او می‌گیرد و باعث خستگی مفرط و ایجاد اختلال در خواب او می‌شود.

راهکارهای درمانی اختلال اضطراب فراگیر :

در رابطه با درمان اختلال اضطراب فراگیر همانند دیگر اختلالات، باید به این نکته توجه داشت که هر چقدر شخص زودتر برای درمان این اختلال اقدام کند، احتمال بهبودی سریع‌تر نیز بیشتر است.
مشاوره گرفتن از روانپزشک متخصص و یافتن شرایطی که باعث ایجاد اضطراب و تشویش در شخص می‌شود و رفع این شرایط در صورت امکان، همچنین داشتن حمایت از سوی افراد نزدیک بیمار، به خصوص خانواده، روند بهبودی را رضایت بخش‌تر خواهد‌کرد. بطور کلی دو روش روان درمانی و دارو درمانی برای درمان این اختلال می‌تواند مفید واقع شود، اما موثرترین راهکار در درمان این اختلال ترکیبی از این دو روش است.
در روش روان‌ درمانی معمولا از: درمان‌ شناختی – رفتاری، درمان حمایتی، درمان مبتنی بر بینش استفاده می‌شود که اشاره‌ای مختصر به هر یک از آن‌ها می‌کنیم:

• در درمان شناختی – رفتاری، متخصص به حل تعارضات و تحریفات شناختی که در بیمار وجود دارد و همچنین به بهبود نشانه‌ها و علائم جسمانی وی می‌پردازد.

• درمان حمایتی، همانطور که از نام آن مشخص است به ایجاد حس اطمینان و آسودگی در بیمار تاکید دارد.

• روش مبتنی بر بینش، بر توانایی‌ها و نقاط قوت شخص و بالا بردن میزان آگاهی وی از این توانایی‌ها تاکید می‌نماید.

از موارد دیگری که می‌توان در روند بهبود این اختلال موثر دانست:

• برنامه‌ریزی برای حوزه‌های مختلف زندگی

• تغذیه سالم، داشتن برنامه ورزشی منظم

• عدم استفاده از نیکوتین و کافئین

• انجام تمرینات ذهن آگاهی و مراقبه

منابع :

  راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی DSM-5.
  خلاصه روان پزشکی کاپلان و سادوک بر اساس DSM-5، جلد اول، ترجمه دکتر فرزین رضاعی.