اعتیاد نوجوانان به فضای مجازی و تأثیر آن بر کاهش تمرکز آن ها

فهرست مقاله

• نیاز دانش آموزان به فضای مجازی و اینترنت
• اعتیاد کودکان به گوشی از کجا شروع می‌شود؟
• نشانه‌های اعتیاد به گوشی در کودکان
• اعتیاد به فضای مجازی در دانش‌آموزان
• اعتیاد به فضای مجازی در نوجوانان و دانش آموزان
• زمانی که احتمالا با اعتیاد به فضای مجازی هدر می دهیم:
• عادت های غلط در ایجاد اعتیاد نوجوانان به گوشی
• چرا استفاده از گوشی همراه حین مطالعه اشتباه است؟
• آسیب‌های اعتیاد کودکان به گوشی چیست؟
• پیامدهای منفی اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی
• درمان اعتیاد کودکان به گوشی چیست؟

در دنیای امروز، نوجوانان بیش از هر زمان دیگری در معرض وسوسه‌های دنیای دیجیتال قرار دارند. فضای مجازی با تمام جذابیت‌هایش، به راحتی می‌تواند از یک ابزار آموزشی مفید به عاملی برای اتلاف وقت و وابستگی ذهنی تبدیل شود. اعتیاد به موبایل و فضای مجازی در بین نوجوانان به معضلی جدی بدل شده است.

موضوعی که نه تنها تمرکز هنگام مطالعه را کاهش می‌دهد، بلکه روابط خانوادگی و سلامت روانی آن‌ها را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. باید دانش‌آموزان یاد بگیرند چطور از فضای مجازی به‌درستی استفاده کنند تا در دام اعتیاد گرفتار نشوند. در این مقاله به بررسی دلایل اعتیاد به فضای مجازی در نوجوانان و جوانان، نشانه‌های آن و روش‌های درمان این مشکل خواهیم پرداخت.

نیاز دانش آموزان به فضای مجازی و اینترنت

همانطور که گفتیم این مقاله درباره اعتیاد به فضای مجازی و جلوگیری از این اعتیاد مجازی است. اما قبل از هر چیز باید بدانیم که آیا به اصلا به فضای مجازی و شبکه های اجتماعی نیازی هست؟ طبیعتا بله. اما با آگاهی از میزان استفاده و کنترل آن. اگر نگوییم همه، لااقل اکثریت قابل توجهی از مردم، امروز حداقل یک گوشی هوشمند در دست دارند و با آن تقریبا تمام کارهایشان را انجام می دهند.

مطالعه، بازی، اشتراک گذاری تجربه ها، حال و احوال با دوستان و خانواده، مطلع شدن از اخبار، خرید، کارهای بانکی.بخش قابل توجهی از زمانی که ما با گوشی های هوشمندمان سپری می کنیم مربوط به رسانه های اجتماعی است که درست یا غلط، ما آن ها را به نام شبکه های اجتماعی می شناسیم. نرم افزارهایی مانند اینستاگرام، فیسبوک، توییتر، گوگل پلاس یا پیام‌ رسان هایی نظیر واتس اپ، تلگرام.

انجام همین کارها در صورت عدم کنترل می تواند باعث اعتیاد به فضای مجازی شود. اگر از یکی از نرم افزارهای رصد زمانی مصرف موبایل استفاده کنید، یقینا خواهید دید زمان استفاده ما از این نرم افزارها سهم بسیار قابل توجهی از کل زمان استفاده ما از موبایل را به خود اختصاص می دهد.

من بر اثر سال ها ارتباط با دانش آموزان به عنوان مشاور تحصیلی و معلم، حدس می زنم اگر این پژوهش در کشور ما رخ می داد نتایج بسیار از آن چه که در آمریکا به دست آمده فاجعه بارتر است. من دانش آموزی داشتم که نرم افزار اندازه گیر و رصد مصرف موبایلش عدد ۱۱ ساعت در یک شبانه روز را نشان می داد و از همکارانم موارد عجیب و غریب تر هم از وابستگی به فضای مجازی و شبکه های اجتماعی شنیده ام.

اعتیاد کودکان به گوشی از کجا شروع می‌شود؟

اعتیاد به گوشی در نوجوانان در ابتدا ممکن است با هدفی ساده آغاز شود: سرگرمی یا ارتباط با دوستان. اما وقتی زمان استفاده از تلفن همراه افزایش پیدا می‌کند، ذهن کودک یا نوجوان به وابستگی روانی دچار می‌شود. والدین گاهی بدون توجه، با دادن موبایل به‌عنوان ابزار آرام‌ سازی، زمینه اعتیاد به گوشی در نوجوانان را فراهم می‌کنند.

این روند در بلندمدت باعث کاهش مهارت‌های اجتماعی، افت تحصیلی و ضعف در تمرکز می‌شود.در دبیرستان دخترانه دوره دوم، کارگاه‌هایی با محوریت آگاهی از آسیب‌های تکنولوژی برگزار می‌شود تا نوجوانان یاد بگیرند استفاده از تلفن همراه را مدیریت کنند و به جای وابستگی، از آن به عنوان ابزار رشد فکری بهره ببرند.

نشانه‌های اعتیاد به گوشی در کودکان

برخی نشانه‌ها به‌خوبی نشان می‌دهند که یک نوجوان به دنیای مجازی وابسته شده است. بی‌قراری هنگام نبود اینترنت، کاهش علاقه به فعالیت‌های واقعی، و از دست دادن تمرکز هنگام مطالعه از مهم‌ ترین نشانه‌ها هستند. اعتیاد به اینترنت در نوجوانان اغلب با کاهش تعامل خانوادگی، اعتیاد رفتاری و ضعف در مهارت گفت‌وگو همراه است.

والدین باید از این علائم آگاه باشند تا بتوانند به موقع وارد عمل شوند و با حمایت روانی و تربیتی مناسب، وابستگی فرزندشان را کاهش دهند.در مشاوره‌های تحصیلی ارائه‌شده در مشاور درسی، به والدین توصیه می‌شود برای کنترل این رفتار، استفاده از موبایل را محدود کنند و برای زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی برنامه‌ریزی مشخصی داشته باشند تا اعتیاد به اینترنت در نوجوانان کمتر شود.

اعتیاد به فضای مجازی در دانش‌آموزان

با افزایش دسترسی به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، اعتیاد دانش آموزان به فضای مجازی به سرعت در حال گسترش است. نوجوانانی که ساعت‌های طولانی را صرف گشت‌و‌گذار در فضای مجازی می‌کنند، معمولاً در انجام تکالیف درسی خود دچار تأخیر می‌شوند. این مسئله، بر کیفیت خواب و عملکرد روزانه آنان تأثیر منفی می‌گذارد.

در دبیرستان دوره اول دخترانه، برنامه‌های آموزشی متعددی برای آشنایی دانش‌آموزان با مضرات وابستگی دیجیتال طراحی شده است تا آن‌ ها یاد بگیرند چگونه میان دنیای واقعی و مجازی تعادل برقرار کنند. آگاهی و آموزش، نخستین گام در جلوگیری از اعتیاد به گوشی در نوجوانان است.

اعتیاد به فضای مجازی در نوجوانان و دانش آموزان

وابستگی شدید افراد به اینترنت و فضای مجازی یک نوع اعتیاد است. بله دقیقا کلمه اعتیاد به فضای مجازی برای این نوع وابستگی به کار می رود. اعتیاد یعنی وابستگی شدید افراد به چیزی که نبودش باعث خلل در روند زندگی عادی فرد شود. امروزه کم نیستند افرادی که وابستگی شدیدی به اینترنت و فضای مجازی دارند. از سال 2008 در کشورهای آسیایی (به ویژه کشور چین) در طبقه بندی اختلالات، اعتیاد به اینترنت به عنوان یک اختلال به رسمیت شناخته شد.

برخی از دانش آموزان به محض بیدار شدن از خواب به سراغ گوشی همراه می روند و تا تعدادی پیام را نخوانند و استوری های افرادی که شاید حتی آن ها را نمی شناسند را نبینند، هیچ کاری انجام نمی دهند. در هر فرصت کوتاهی که پیدا کنند به سرغ موبایل می روند.

گاهی شب ها تا دیر وقت بیدار می مانند و بدون هیچ ضرورتی، فقط در شبکه های اجتماعی مختلف، پست ها و پیام های اکثرا بی ارزش را چک می کنند که این روند در طولانی مدت ممکن است که مشکلات خواب و اختلالات گوناگون مثل استرس کنترل نشده و … شود. افراد عادی روزانه 100 بار تلفن همراه خود را چک می کنند.

اما افراد مبتلا به اعتیاد به تلفن همراه 900 بار این کار را انجام می دهند. اگر شما هم فکر می کنید تعداد بازدید روزانه شما از گوشی همراه تان به این عدد نزدیک است، پس تا دیر نشده به دنبال راهی برای حل مشکل اعتیاد به موبایل باشید و راه های ترک عادت های بد رو پیدا کنید.

زمانی که احتمالا با اعتیاد به فضای مجازی هدر می دهیم:

فرضمان را می گذاریم که همان متوسط زمانی پژوهش بر روی اعتیاد دانش آموزان آمریکایی درباره اعتیاد دانش آموزان ایرانی هم صادق است. می خواهید به شما یک تخفیف هم بدهم؟ فرض کنیم شما در شبانه روز فقط 2 ساعت در شبکه های اجتماعی و فضای مجازی وقت می گذارید. (قبل از این که به ادامه این موضوع بپردازم لازم است بگویم که اگر شما اصلا از شبکه های اجتماعی و پیام رسان ها استفاده نمی کنید و یا زمان بسیار کمی برای این کار می گذارید، بسیار خوشبخت هستید و خیلی نیاز به خواندن ادامه این مطلب ندارید.) با فرض اینکه شما روزانه فقط دو ساعت وقت صرف پیام رسان ها یا شبکه های اجتماعی می کنید.

یعنی هفته ای ۱۴ ساعت و ماهی ۶۰ ساعت و سالی؟ سالی ۷۲۰ ساعت. دوست نوجوان و جوان من! سالی ۷۲۰ ساعت… برای این که بتوانید معادل زمانی ۷۲۰ ساعت را متوجه بشوید اجازه دهید چند اتفاقی که در ۷۲۰ ساعت رخ می دهد یا چند کاری که می توان آن ها را در ۷۲۰ ساعت انجام داد را برایتان بگویم. در مسیر تهران به مشهد با متوسط سرعت ۸۰ کیلومتر بر ساعت ، ۱۲ ساعت طول می کشد تا از تهران به مشهد برسید. یعنی با زمانی که شما در شبکه های اجتماعی و فضای مجازی می گذرانید، می توانید ۳۰ بار به مشهد بروید و برگردید. ( یا ۶۰ بار مسیری معادل این مسیر را طی کنید)

نابغه ها چند ساعت تلاش می کند؟

مایکل فلپس را می شناسید؟ قهرمان نامدار آمریکایی شنای المپیک. او در تمام سال برای پنج روز در هفته و هر روز دو نوبت ۶۰ دقیقه ای تمرین می کند. نابغه شنای جهان، سالانه ۵۲۰ ساعت تمرین شنا می کند و شما سالی ۷۲۰ ساعت را وقت می گذارید تا پست ها را لایک کنید، استوری ها را ببینید یا کانال ها را چک کنید! می دانید خواندن یک صفحه کتاب با سرعت معمولی چه مقدار زمان می برد؟ نیم دقیقه! من به شما ارفاق می کنم و می گویم یک دقیقه. یعنی یک کتاب ۳۰۰ صفحه ای نهایتا در ۵ ساعت خوانده می شود.

و در ۷۲۰ ساعت می شود به جای دیدن عکس های جدید فلان بازیگر یا استایل به روز فلان خواننده ۱۴۴ کتاب خواند. (واقعا اگر کسی در یک سال ۱۴۴ کتاب بخواند، چه معلومات ارزشمندی به دست می‌آورد!!) متوسط زمان فیلم های سینمایی ۱۰۰ دقیقه است. پس شما می توانید به جای ۷۲۰ ساعت مشغول بودن در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی سالی ۵۲۰ فیلم ببینید. (آقای فراستی و کیمیایی و مهرجویی در عمر شریفشان این مقدار فیلم دیده اند؟) کار را به جاهای باریک نمی کشانم و آمار دقیق شخصی ام را از زمانی که دانش آموزان بسیار موفق برای مطالعه دروسشان می گذراند نمی‌گویم تا کمتر تاسف بخورید.

عادت های غلط در ایجاد اعتیاد نوجوانان به گوشی

بسیاری از دانش آموزان برای زمان استراحت و تفریح هم فقط به سراغ فضای مجازی می روند. در صورتی که اگر در زمان استراحت بین دروس به جای اینکه یک استراحت واقعی برای خودتان داشته باشید به سراغ گوشی موبایل بروید، بیشتر ذهن و چشم های شما را خسته می کند. و در ضمن تفریح باید چیزی باشد که به شما انرژی بدهد. اما رفتن به فضای مجازی و دیدن صفحات اینستاگرام بیشتر شما را خسته می کند و باعث استرس و تنش پنهان در شما می شود. تاثیر استرس بر یادگیری دانش آموزان ، یکی از مواردی است که به آن توجه زیادی نمی شود، اما می تواند بر پیشرفت تحصیلی و یا افت تحصیلی دانش آموز اثر گذار باشد. در ضمن برای اطلاع از نکات نحوه استراحت درست، مقاله استراحت برای کنکوری ها را که توسط مشاوران موسسه آموزشی بارسا تهیه شده مطالعه کنید.

اگر از شما بخواهم با توجه به این حساب و کتاب ها همین الآن بی خیال فضای مجازی و تمام شبکه های اجتماعی بشوید و فقط یک پیام رسان را جهت امور ضروری روی گوشی موبایل خود نگه دارید، ناراحت می شوید؟ شاید! ولی اگر به شما بگویم با این وضع استفاده از گوشی همراه حتما و وابستگی به فصای مجازی به نابودی آینده روشنی که می تواند از شما یک دانش آموز یا دانشجوی بسیار موفق یا یک ورزشکار پرافتخار یا یک شخص پر معلومات بسازد کمک کرده‌اید، دیگر از اینکه حالا زمان خود را یرای کارهای ارزشمندتری صرف کنید ناراحت نمی شوید.

چرا استفاده از گوشی همراه حین مطالعه اشتباه است؟

اطلاعاتی که از طریق خواندن مطالب فضای مجازی وارد ذهن ما می شوند، یکسری اطلاعات طبقه بندی نشده هستند که ما همه این اطلاعات را در عرض چند دقیقه وارد ذهن خود می کنیم. و بعد زمانی که شروع به مطالعه می کنیم، ذهن ما هنوز درگیر طبقه بندی آن اطلاعات است. به عنوان مثالی برای عدم طبقه بندی اطلاعات در ذهن، می توان به این اشاره کرد که ما تا به حال خیلی جوک در فضای مجازی خوانده ایم. اما اگر جایی بخواهیم آن ها را تعریف کنیم، نمی توانیم.

آسیب‌های اعتیاد کودکان به گوشی چیست؟

وابستگی به تلفن همره یعنی اعتیاد به موبایل و فضای مجازی ، اثرات گسترده‌ای بر ذهن و رفتار نوجوانان دارد. یکی از مهم‌ترین آسیب‌ها، کاهش توان تمرکز و حافظه است. علاوه بر آن، ارتباط چهره‌ به ‌چهره در میان اعضای خانواده کاهش یافته و نوجوانان بیشتر در دنیای مجازی زندگی می‌کنند تا واقعیت.

اعتیاد به موبایل و فضای مجازی حتی می‌تواند باعث مشکلات جسمی مانند ضعف بینایی یا کم‌تحرکی شود.در برنامه‌های مشاوره‌ای مؤسسات آموزشی مانند مشاور درسی، راهکارهایی از قبیل تعیین «ساعت بدون موبایل»، مشارکت در فعالیت‌های گروهی و ورزش‌های جمعی به‌عنوان روش‌هایی مؤثر برای درمان این نوع وابستگی معرفی می‌شوند.

پیامدهای منفی اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی

شبکه‌های اجتماعی اگرچه می‌توانند وسیله‌ای برای یادگیری و ارتباط باشند، اما استفاده افراطی از آن‌ها باعث کاهش عزت‌نفس و افزایش اضطراب در نوجوانان می‌شود. بسیاری از دانش‌آموزان هنگام مقایسه خود با دیگران که در اعتیاد به موبایل و فضای مجازی احساس نارضایتی و ناکافی بودن پیدا می‌کنند.

این احساسات منفی در درازمدت سلامت روان را تهدید می‌کند و باعث انزوای اجتماعی می‌شود. در مدارس و مراکز مشاوره مانند دبیرستان دوره اول دخترانه و دبیرستان دخترانه دوره دوم، تلاش می‌شود نوجوانان مهارت خودآگاهی دیجیتال را بیاموزند تا بتوانند کنترل آگاهانه‌تری بر زمان و نحوه استفاده از شبکه‌های اجتماعی داشته باشند.

درمان اعتیاد کودکان به گوشی چیست؟

برای درمان اعتیاد به فضای مجازی در نوجوانان باید ابتدا علت وابستگی را شناسایی کرد. آیا نوجوان از اینترنت برای فرار از تنهایی استفاده می‌کند؟ یا از آن به عنوان راهی برای فرار از استرس درسی؟ شناخت دلیل، گام نخست درمان است. سپس لازم است والدین با همکاری مشاوران و مدارس، برنامه‌ای تدریجی برای کاهش زمان استفاده از موبایل طراحی کنند.

• طبق نظر مشاوران تحصیلی شما فقط می توانید بعد از هر 4 ساعت مطالعه به گوشی همراه خود نگاه کنید. اگر مجبور شدید زودتر به سراغ گوشی بروید، می توانید به کمک هشدار دهنده گوشی فقط 10 دقیقه زمان استفاده داشته باشید. البته از نظر مشاوران برتر کنکور، این میزان استفاده در سال کنکور هم باید کمتر شود.
• مدت زمان استفاده از گوشی را به کمک نرم افزار محاسبه کنید. قطعا نمی توانید این زمان را مثلا از 6 ساعت استفاده روزانه به یک باره به 1 ساعت برسانید. پس به صورت تدریجی و روزانه این زمان را کم کنید. می توانید از یک روش تشویقی استفاده کنید. مثلا هر روز که ساعت استفاده شما کمتر شد، یک جایزه برای خودتان در نظر بگیرید.
• یکی دیگر از راه های درمان اعتیاد به فضای مجازی این هست که اپلیکیشن ها و بازی های غیرمفید را از موبایلتان پاک کنید.
• در زمان مطالعه حتما گوشی همراه خود را خاموش کنید و در بیرون از اتاق بگذارید. خیلی از دانش آموزان از گوشی همراه برای دیدن ساعت و یا استفاده از ماشین حساب استفاده می کند. این کار اشتباه است. چون شما می خواهید ساعت را ببینید، اما همان موقع یک پیام را می بینید و این باعث می شود به دنبال آن پیام و پیام ها و عکس های دیگر بروید و وقتی به خود می آیید، متوجه می شوید چندین ساعت در فضای مجازی بوده اید. پس برای دیدن ساعت و ماشین حساب از موبایل استفاده نکنید.

با بهترین کتاب های انگیزشی برای نوجوانان آشنا شوید.

هیچوقت فراموش نکنید که زمانی که در اختیار ماست، یکی از بزرگ ترین سرمایه های زندگی هست و باید به درستی از این فرصت استفاده شود. بنابراین در این مقاله سعی شد تا وابستگی به فضای مجازی و شبکه های اجتماعی برای شما توضیح داده شود و روش درمان اعتیاد به فضای مجازی به درستی به شما آموزش داده شود.حالا که شما به این آگاهی رسیدید، باید در زندگی خود تاثیر گذار باشید و زمان استفاده غیر مفید از فضای مجازی و تلفن های همراه را به حداقل برسانید.

اگر هم سوال یا نظر خاصی در رابطه با اعتیاد به موبایل و فضای مجازی در دانش آموزان و راه های درمان آن داشتید، می توانید در بخش نظرات مطرح کنید. در ضمن این مقاله را برای سایر دوستانتان ارسال کنید تا با آگاه کردن آنها، به پیشرفت بیشترشان کمک کنید. ممنون که تا اینجا با ما همراه بودید.

سخن پایانی

اعتیاد نوجوانان به فضای مجازی یکی از چالش‌های مهم قرن حاضر است. درک این موضوع که اینترنت و تلفن همراه ابزار هستند، نه هدف، می‌تواند مسیر اصلاح رفتار را هموار کند. اگر والدین، مدارس و مشاوران دست به دست هم دهند، می‌توان از این غول سیاه اعتیاد با دلایل اعتیاد به فضای مجازی در نوجوانان و جوانان و از ظرفیت‌های مفید دنیای دیجیتال برای رشد فکری و تحصیلی بهره برد. آگاهی، گفت‌وگو و همراهی خانواده، کلید رهایی از وابستگی دیجیتال است.

سوالات متداول

۱. تأثیر فضای مجازی در یادگیری نوجوانان چیست؟

اگر به‌درستی استفاده شود، می‌تواند یادگیری را تسهیل کند؛ اما استفاده بی‌رویه باعث حواس‌پرتی، کاهش تمرکز و افت تحصیلی می‌شود.

۲. روش‌های درمان اعتیاد به فضای مجازی در نوجوانان چیست؟

ایجاد محدودیت زمانی، جایگزینی فعالیت‌های واقعی مانند ورزش یا هنر، و کمک گرفتن از مشاوران تحصیلی مؤثرترین روش‌ها هستند.

۳. چگونه بفهمم به فضای مجازی معتاد شده‌ام؟

اگر بدون دلیل ساعت‌ها در اینترنت هستید، هنگام نبود گوشی مضطرب می‌شوید یا کارهای روزمره‌تان عقب می‌افتد، احتمال اعتیاد به فضای مجازی وجود دارد.

برای رزرو و ثبت نام جلسات مشاوره تحصیلی بارسا
( مشاوره تحصیلی تلفنی و حضوری ) با شماره ۲۲۶۷۷۹۱۷-۰۲۱ تماس بگیرید
یا عدد ۶۶ را به سامانه ۳۰۰۰۹۰۹۰۳۰ ارسال کنید.