اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه

اختلال بی‌ نظمی خلقی اخلال گرانه (DMDD) :

اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه (Disruptive Mood Dysregulation Disorder)، نوعی اختلال کودکی و نوجوانی است که با عصبانیت شدید، تحریک پذیری و طغیان های مکرر خلقی مشخص می شود. در حالی که کج خلقی در بسیاری از کودکان شایع است، اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه فراتر از رفتارهای طبیعی کودک است. طغیان های عصبی که کودک تجربه می‌کند بسیار شدید و سخت است و می‌تواند منجر به اختلال چشمگیر در بسیاری از جنبه‌های زندگی وی شود.
تشخیص این اختلال نسبتا جدید است و برای اولین بار در سال 2013 در کتاب راهنمای تشخیصی و آماری انجمن روانپزشکی آمریکا ظاهر و در زمره اختلالات افسردگی گنجانده شد؛ هر چند به دلیل عدم وجود اطلاعات تجربی در مورد اختلال بی‌نظمی خلقی اخلال گرانه ، اختلاف نظرهایی در مورد افزودن این اختلال وجود دارد.

علائم اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه چیست؟

برای تشخیص این بیماری کودک باید بین سنین 6 تا 18 سالگی باشد. این بدان معناست که تشخیص اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه در مورد افراد کمتر از 6 و بیشتر از 18 سال داده نمی شود. همچنین علائم اختلال باید قبل از 10 سالگی ملاحظه شود تا تشخیص صورت گیرد.

این علائم عبارتند از :

• کج خلقی‌های شدید و مکرر، به خاطر مواردی که به طور طبیعی نباید این میزان از خشم را موجب شود. برای مثال شما ممکن است انتظار داشته باشید وقتی کودک اسباب بازیش را پیدا نمی کند، خشمگین شود؛ ولی کودک دارای اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه ، با پرخاشگری جسمی و کلامی بیش از حد و شدید عمل می‌کند.

• چنین طغیان‌هایی می‌تواند شامل فریاد کشیدن، هل دادن، ضرب و شتم یا از بین بردن اموال باشد.

• این طغیان‌ها برای محدوده سنی کودک نامناسب هستند. به عنوان مثال شاید شما تعجب نکنید که یک کودک خردسال خشم خود را با انداختن خود روی زمین و گریه و فریاد کردن نشان دهد؛ اما این رفتاری نیست که شما از یک کودک 12 ساله انتظار داشته باشید.

• این طغیان‌ها به طور متوسط هفته‌ای سه بار رخ می‌دهند؛ یعنی ممکن است طی برخی هفته‌ها به دفعات بیشتر یا کمتر با این دوره‌های کج خلقی روبرو شویم.

• در فواصل این طغیان‌ها، کودک تحریک پذیر و عصبی است. بچه‌های مبتلا به بی نظمی خلقی اخلال گرانه در بین فوران‌های شدید هیجانی، به طور مداوم خشمگین و تحریک پذیر هستند.

• این علائم می‌بایست حداقل به مدت 12 ماه دیده شوند و طی این دوازده ماه، کودک یا نوجوان مبتلا هرگز بیش از سه ماه متوالی بدون علامتی از اختلال نباشد. اگر وی برای بیش از سه ماه هیچ نشانه‌ای از این اختلال را نشان ندهد، تشخیص اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه می‌تواند درست نباشد.

• این علائم نباید در اثر مصرف دارو یا ابتلا به بیماری خاصی ظاهر شده باشند. اگرعلائم به دنبال چنین شرایطی ظاهر شوند، تشخیص اختلال می‌تواند درست نباشد.

شایان ذکر است که این اختلال می‌تواند با برخی اختلال‌های دیگر مانند اختلال دوقطبی یا نافرمانی مقابله جویانه اشتباه گرفته شود؛ یا با برخی موارد دیگر مانند اختلال کمبود توجه و بیش فعالی همراه شود. از این رو، تشخیص نهایی این اختلال با فرد متخصص است و طبیعتا لازم است احتمال وجود مشکلات دیگر، از قبیل نارسایی‌های رشدی و اختلال افسرده خویی یا اختلال اضطراب جدایی و غیره بررسی شود.

میزان شیوع اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه :

هیچ مطالعۀ تجربی در مورد اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه در  کتاب راهنمای اماری و تشخیصی انجمن روانپزشکی آمریکا منتشر نشده است. کارگروه‌های اختلالات کودکی و اختلالات خلقی انجمن روانپزشکی آمریکا پیشنهاد داد تا بررسی اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه در مورد کودکانی که مشکلات شدید رفتاری و عاطفی دارند، انجام شود. یکی از برجسته‌ترین این مشکلات، تحریک پذیری مزمن است.
در تحقیقی که در سال 2013 انجام گرفت، میزان شیوع و همبودی (همزمانی این اختلال با دیگر اختلالات روانی) اختلال  بی‌نظمی خلقی اخلال گرانه در جامعه تخمین زده شد. در این مطالعه که نخستین تحقیق در این زمینه است، با استفاده از اطلاعات سه تحقیقی که از قبل در جامعه انجام شده بود و 7881 مشاهده از 3258 شرکت کننده که بین 2 تا 17 سال سن داشتند را شامل می‌شد، میزان شیوع تخمین زده شد و اختلال بی‌نظمی خلقی اخلال گرانه با استفاده از مصاحبه‌های ساختاریافته روانشناختی تشخیص داده شد. بیشترین میزان شیوع اختلال بی‌نظمی خلقی اخلال گرانه طی سه ماه، بین 0.8% تا 3.3 % در کودکان پیش دبستانی مشاهده شد. همچنین مشخص شد که اختلال بی‌نظمی خلقی اخلال گرانه با بسیاری از اختلالات روانی همبستگی دارد.

با علل بروز اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه آشنا شوید :

اگر چه چندین عامل وجود دارد که به نظر می رسد که در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند، اما علت دقیق آن مشخص نیست. عوامل دخیل ممکن است وراثت، خلق و خوی کودک، بیماری‌ها و اختلالات همزمان و تجربیات دوران کودکی باشند.
به نظر می‌رسد این اختلال در اوایل کودکی شایع تر است و احتمالا با دیگر مشکلات روانپزشکی همراه می‌شود، که از رایج ترین آنها می توان از اختلالات افسردگی اساسی و اختلال نافرمانی مقابله جویانه نام برد.
خلق و خوی کودک را می توان یکی از عوامل خطر در بروز و پیشروی اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه دانست. برخی از ویژگی هایی که بیشتر در کودکان مبتلا به این اختلال مشاهده می شوند عبارت اند از: تند‌خویی، اضطراب، تحریک پذیری، مشکلات رفتار اجتماعی.
-عوامل زیستی و ارثی: هر چند محققان بر این باورند که عوامل وراثتی و زیستی در پیشرفت اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه دخیل هستد، اما هنوز روند دقیق این تاثیرات مشخص نیست.
-نارسایی عصبی: نارسایی های عصبی مثل درد های مزمن میگرنی می تواند بسیار ناتوان کننده باشد و بر رفتار و سلامتی کلی فرد تاثیر بگذارد. کودکان و نوجوانانی که دچار میگرن هستند، غالبا دچار تحریک پذیری و رفتار پرخاشگرانه می شوند که می تواند پایدار بماند و در برخی موارد منجر به تشخیص اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه شود.

-پیشینۀ خانوادگی: فرزندانی که والدین انها سابقه سومصرف مواد و یا بیماری روانی دارند، بیشتر از سایر کودکان در معرض اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه هستند.
-علل محیطی: اگر چه هیچ علت محیطی در ایجاد اختلال خلقی اخلال گرانه ذکر نشده است، با این حال زندگی در محیط استرس زا می تواند باعث ایجاد یا تشدید علائم اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه شود. آسیب های روانی که در دوران کودکی به فرد وارد می شود، مثل سواستفاده های عاطفی، جسمی و جنسی، در پیشرفت اختلال خلقی اخلال گرانه موثر است.

•  طلاق، مرگ یا جابه جایی خانواده.

•  کمبود غذای کافی یا کمبود ویتامین ها : برای مثال مشخص شده است که کمبود اهن و ویتامین B12 در شدت گرفتن علائم اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه، مثل افسردگی مزمن و تحریک پذیری مداوم، ارتباط دارد. زمانی که هر یک از علائم اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه در کودک دیده می شود، نه تنها باید به دنبال درمان این اختلال بود، بلکه باید به عوامل استرس زای محیط نیز توجه داشت.

• عوامل مرتبط با دوران بارداری و پس از تولد : برخی مطالعات، به تحقیق درباره ارتباط بین دوران بارداری و دوران پس از زایمان مادر با ایجاد اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه در کودک پرداخته اند. این تحقیقات نشان می دهند که افسردگی مادر در دوران بارداری و یا  طی چند ماه اول پس از زایمان، خطر ابتلای کودک به این اختلال را به شدت افزایش می دهد.

چگونه اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه را تشخیص دهیم ؟

اگر فرزند شما علائم این اختلال را نشان می دهد، حتما موضوع را با روانپزشک یا روانشناس در میان بگذارید؛ او پس از ارزیابی، بنا به ضرورت کودک شما را به فرد دیگری ارجاع داده یا تحت درمان قرار می دهد.
اولین مرحله تشخیص، بررسی علائم و ارزیابی وضعیت روانی و جسمانی کودک برای رد دیگر بیماری ها و اختلالات است.  همچنین ممکن است روانشناس یا روانپزشک، با کودک، والدین، دیگر مراقبان و معلم های کودک مصاحبه کند تا دید روشنتری نسبت به رفتارهای او پیدا کند.
شایان تاکید بیشتر است، تشخیص همه اختلالات و بیماری ها باید توسط متخصص صورت گیرد. از آن جایی که همپوشی و مشابهت بین علائم در بیماری ها و اختلالات بسیار زیاد است، تشخیص و درمان نمی تواند توسط فردی که از دانش و مهارت لازم در حوزه مورد نظر برخوردار نیست، صورت گیرد.

 3 روش برای درمان اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه :

از آنجایی که این اختلال یک تشخیص جدید است، تحقیقات زیادی در مورد اینکه چه درمانی می تواند موثرتر باشد، صورت نگرفته است. درمان معمولا براساس درمان هایی که بر علائم مشابه در دیگر اختلالات مفید است، صورت می گیرد. اختلالاتی مانند اختلال نافرمانی مقابله جویانه و اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی.
از انجایی که علائم اختلال مزبور می تواند منجر به دشواری های قابل توجهی در زندگی کودک شود، بسیار مهم است که والدین در اسرع وقت به درمان فرزند خود بپردازند. علائمی همچون تحریک پذیری، انفجارهای خشم و نارسایی های رفتاری که این بیماری به همراه دارد، می تواند به روابط کودک با همسالانش و اعضای خانواده آسیب برساند.

روان درمانی و آموزش :

روان درمانی معمولا اولین روش درمان محسوب می شود و ممکن است شامل درمان شناختی- رفتاری (CBT)، آموزش ذهن آگاهی و آموزش والدین باشد. درمان شناختی-رفتاری به بچه ها کمک می کند تا یاد بگیرند افکاری را که در ایجاد احساس خشم نقش دارند، تشخیص دهند و همچنین روش های جدید پاسخگویی به شرایط مختلف را یاد بگیرند. در طول روان درمانی، والدین و فرزندان هر هفته با روان درمان گر ملاقات می کنند تا راههای بهتری را برای ایجاد ارتباط با یکدیگر بیابند. در کودکان بزرگتر، این درمان فردی می تواند به آنان کمک کند تا در موقعیت هایی که آنها را پریشان می کند به نحوی موثرتر فکر کنند، هیجانات خود را سامان دهند و پاسخ مناسب تری به شرایط بدهند.
در درمان های مبتنی بر ذهن آگاهی ، درمانگر به جای اینکه بخواهد احساسات کودک را از بین ببرد، این احساسات را تایید می کند. سپس به کودک کمک می کند تا مهارت هایی را به دست آورد که در زمان درگیری با هیجانات و افکار ناخوشایند، بتواند از عهدۀ مدیریت آن ها برآید. کودک ذهن آگاهی ، تنظیم عاطفی ، تحمل پریشانی و مهارتهای اثر بخش بین فردی را می آموزد. والدین نیز این مهارتها را می اموزند تا هم بتوانند به فرزند خود کمک کنند و هم بتوانند در زمان طغیان های رفتاری کودک پاسخ عاطفی خود را مدیریت کنند. برای آموزش مدیریت هیجانات به والدین، راهکارهای خاصی به آنها داده می شود تا در زمان بروز رفتارهای اخلال آمیز کودک مورد استفاده قراردهند تا مانع تقویت این طغیان های رفتاری شوند و در عوض، به رفتارهای مناسب کودک پاداش دهند.

دارو درمانی :

در صورت عدم دسترسی به آموزش و روان درمانی، و یا اگر این درمان ها به تنهایی موثر نباشند، از دارو درمانی استفاده می شود. داروهای محرک اعصاب به کودک کمک می کند و مانع انفجارهای رفتاری در او می شود. معمولا در زمانی که استفاده از دارو اجتناب ناپذیر است، تجویز داروهای ضد افسردگی با عوارض جانبی خفیف اولین قدم است. در صورت بروز فوریت در وضعیت موجود، پزشک ممکن است یک داروی آرام بخش قوی تجویز کند.

 آموزش به والدین :

مدیریت اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه می تواند چالش هایی را برای کودک، والدین و مراقبان او به وجود بیاورد. این اختلال می تواند عملکرد کودک را در خانه و مدرسه مختل کند؛ همچنین والدین و سایر بزرگسالان ممکن است رسیدگی به طغیان شدید رفتاری کودک را دشوار بدانند. تحقیقات نشان می دهد که درگیر کردن والدین در درمان فرزندشان اغلب مفید بوده است. در آموزش مدیریت رفتار به والدین، درمانگر تکنیک های خاصی را به آنها ارائه می دهد که هنگام بروز خشم در کودک مورد استفاده قرار دهند. این تکنیک ها، اثری تسکین دهنده و آرامش بخش بر روی کودک دارند و بر روی پاداش دادن به رفتارهای مثبت کودک و جلوگیری از تقویت تصادفی رفتارهای نامطلوب و ناخواسته متمرکز هستند.
والدین ممکن است، زمانی که می فهمند کودکشان به یک بیماری روانی مبتلاست دچار گیجی، سردرگمی و ناامیدی شوند و در جستجوی یافتن علت آن برآیند. گاهی اوقات والدین شروع به سرزنش خود می کنند و خود را مقصر می دانند. اگر چه این واکنش ها متداول است، والدین باید بدانند که الزاما عامل این اختلال نیستند و خودسرزنشی مشکلی را حل نمی کند. بهترین کار، کسب اطلاعات است؛ اینکه تلاش کنند هر چه بیشتر در مورد این اختلال و نحوه درمان آن آموزش ببینند.

چند توصیه برای والدین :

1. در مورد شرایط موجود دانش کسب کنید : والدین عزیز می توانند دارایی ارزشمندی برای کودک دارای اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه باشند. قدم اول، آموزش است. اگاهی از شرایط ، عوامل خطر و گزینه های درمانی باعث ایجاد دانش و توانمند سازی می شود. از این گذشته این وضعیت انتخابی نیست و والدین عزیز همانگونه که بیشتر با این شرایط آشنا می شوند، می توانند نسبت به کودک دلسوزتر و همدل تر شوند؛ چرا که درمی یابند که کودک به طور آگاهانه و ارادی دست به رفتارهای نامناسب نمی زند.

2. اطلاعات جانبی و تکمیلی به دست آورید : جای تعجب نیست اگر ببینیم کودکان در زمینه های مختلف متفاوت عمل می کنند. آنان غالبا می دانند که در چه موقعیت هایی می توانند مرزها را بشکنند و در چه جایی نمی توانند. به همین دلیل بسیار مهم است که والدین در مورد نگرانی های خود با همه افرادی که به نحوی با زندگی کودک در ارتباط هستند، صحبت کنند. این افراد ممکن است شامل معلم ها، مشاوران یا والدین دیگر کودکان باشند. اینکه این افراد چه نوع رفتاری را از کودک ما مشاهده می کنند؟ آیا آنها هم الگوهای مشابهی از خشم یا اعتراض مشاهده کرده اند؟ اگر کودک چنین علائمی را فقط در خانه نشان می دهد، اغلب نشانگر مشکلات ذاتی در نظام خانواده است.

3. فرزندتان را درک کنید : اگر فرزندتان در موقعیت های خاص یا انجام کار خاصی عصبی و خشمگین می شود، سعی کنید برنامه ای برای آن موقعیت داشته باشید. بهتر است او را از محل دور کنید یا کاری کنید که چنین اوضاع و موقعیتی پیش نیاید.

4. کودک خود را ایمن نگه دارید : اگر فرزند شما پرخاشگری فیزیکی دارد، سعی کنید اجسام خطرناک را از دسترس او دور کنید. برای مثال اطمینان حاصل کنید که تمام وسایل منزل بی خطر هستند و اشیا سنگین، تیز و اشیایی که قابلیت پرتاب شدن دارند، از دسترس او دور هستند.

5. مهارت های مقابله ای را به کودک آموزش دهید : در یک مطالعه، به کودک مبتلا به این اختلال آموزش داده شد که هر زمان احساس عصبانیت می کند، آوازی را در ذهن خود تکرار کند. این در حالی بود که همزمان نفس عمیق می کشید و یاداوری کلمات آواز به او در قطع شدن طغیان های عصبی، قبل از اینکه واقعا شروع شوند، کمک می کرد.

6. رفتارهای مثبت را تشویق کنید : به رفتارهای مناسب کودک با توجه، تحسین و امتیاز پاداش دهید. گاه در خانواده، زمانی که فرزند عمل خوبی انجام می دهد، مورد بی توجهی قرار می گیرد؛ اما در مورد تک تک رفتارهای نامطلوب خود تذکر می گیرد. این باعث می شود که کودک به رفتار نامناسب گرایش پیدا کند و نسبت به رفتارهای خوب دلسرد شود. به کودک اطمینان دهید که متوجه رفتارهای خوب او شده اید و به او پاداش می دهید. با این کار، الگوی ناکارآمد ارتباطی بین خود و فرزندتان  را از بین می برید.

7. با یک متخصص مشورت کنید : فقط یک متخصص واجد شرایط می تواند بیماری اختلال بی‌نظمی خلقی اخلال گرانه را تشخیص دهد. ممکن است والدین خودشان متوجه ماهیت اختلال شوند، با این حال، ارزیابی دقیق توسط روانپزشک یا روانشناس امری حیاتی است. این متخصصان همچنین می توانند اطلاعات دقیقی را در مورد شدت بیماری و پیامدهای احتمالی درمان ارائه دهند.

کلام پایانی :

اختلال بی نظمی خلقی اخلال گرانه می تواند شرایطی چالش برانگیز باشد که منجر به مشکلات قابل توجهی در زندگی کودک شود. همچنین می تواند خطر ابتلا به افسردگی و اضطراب را در بزرگسالی افزایش دهد. بنابراین اگر گمان می کنید فرزند شما ممکن است این اختلال را داشته باشد، به دنبال معالجه باشید. در حالی که طغیان های خفیف می تواند ناراحت کننده باشد، درمان مناسب به کودک کمک می کند تا چنین علائمی را مدیریت کند و در مدرسه، خانه و دیگر محیط های اجتماعی روابطش را بهبود دهد.

منابع :

An Overview of Disruptive Mood Dysregulation Disorder (DMDD). Very well mind. May 26, 2020.
Prevalence, Comorbidity and correlates of DSM-5 Proposed Disruptive Mood Dysregulation Disorder. The American Journal Psychiatry 01 Feb 2013
DMDD Versus Bipolar Disorder. www.mghclaycenter.org
Disruptive Mood Dysregulation Disorder Basics. www.childmind.org
DMDD VS ODD: Your [Quick And Easy] Parenting Guide
https://medcircle.com/articles/dmdd-vs-odd Feb 19,2020