اختلال شخصیت نمایشی | از علائم تا درمان

شاید بشود آنها را بازیگرانی توصیف کرد که هر مکانی را چون صحنه تئاتر می‌بینند و هیجانات خود را به شیوه‌ای تئاتری و پر آب و تاب بروز می‌دهند؛ گرچه این هیجانات عمق ندارند و در لحظه اوج می‌گیرند و فروکش می‌کنند.
اگر به نحوه سخن گفتنشان توجه کنید، بسیار کلی گویی می‌کنند و صحبتهایشان فاقد جزئیات است. انگار در هر موضوعی تنها به عنوان بسنده می‌کنند و قادر به بسط ماجرا و بحثهای جدی نیستند.

صفات شخصیتی اختلال نمایشی

وجود حداقل پنج صفت از صفات زیر نشانه حضور اختلال در فرد است:

1. به شدت نیازمند دیده شدن است و اگر جایی در کانون توجه نباشد، دچار آشفتگی می‌شود.

2. در مورد ظاهر خود نگرانی وسواس گونه دارد و وقت زیادی صرف آن می‌کند. او از ظاهر خود برای جلب توجه استفاده می‌کند و معمولا  در این کار موفق است.

3. در تعامل با دیگران رفتار اغواگرانه و تحریک آمیز جنسی دارد، حتی اگر بی تناسب با موقعیت باشد.

4. روابط را صمیمی تر از آنچه واقعا هستند تصور می‌کند و هیجانات افراطی نشان می‌دهد.

5. هیجانات او به همان اندازه که افراطی و پررنگ و لعاب هستند، بی دوام و سطحی اند. بنابراین قادر به ایجاد روابط با‌ثبات و جدی نیست.

6. بسیار تلقین پذیر است و به سرعت تحت تاثیر قضاوتها و برداشتهای دیگران قرار می گیرد. مانند یک ظرف خالی است که از هر چیزی به آسانی پر می شوند.

7. کلی گویی می‌کند و نمی‌تواند هیچ موضوعی را تحلیل کند. برداشتی شتاب زده از موضوعات دارد و متمرکز نیست.

وقتی پا به صحنه نمایش او می‌گذارید

امکان ندارد در یک جمع شلوغ آن‌ها را گم کنید. خواه ناخواه به صحنه نمایش آنان دعوت خواهید شد؛ زیرا طوری ظاهر می‌شوند که بخشی از توجه شما را می‌خرند. آنان وقت زیادی صرف آراستن خود می‌کنند و رفتارهای فریبنده‌ای دارند.

شخصیت نمایشی به سرعت از مرز یک آشنایی ساده فراتر می‌رود. او حتی با اصرار از پزشک یا متخصصین پیرامون خود می‌خواهد او را با نام کوچک صدا بزنند. ذاتا از ایجاد رابطه لذت می‌برد. حتی اگر این رابطه ها گذرا و سطحی باشند، او رنگ و لعاب ویژه ای به آن‌ها می‌دهد. بعضی به سادگی در بازیهای چنین فردی گرفتار می‌شوند و رنج این دوستی یا عاشقانه ی ناآرام و ناکام کننده را به جان می‌خرند. کسانی که از این اختلال آگاهی ندارند، گیج و سردرگم حرفهای عاشقانۀ وی و سپس بی تفاوتی‌هایش می‌مانند. آنها نمی‌دانند که برای شخصیت نمایشی، عشق و عاشقی حکم یک بازی را دارد. به محض جذب طرف مقابل و پیروزی در بازی، کم کم کسل می‌شوند و به دنبال حریف دیگری می‌گردند. حتی همزمان که در رابطه‌ای جدی هستند، نیم نگاهی هم به رقبای تازه دارند.
شخصیتهای نمایشی نومیدانه محتاج انگیزش و هیجان هستند. بنابراین تنوع طلبی بسیار دارند. گشتن با افرادی از طبقات مختلف اجتماعی و زندگیهای متفاوت، آنها را به وجد می‌آورد. یک روز به سمت ورزشکاری مبارز کشیده می‌شوند و روز دیگر نجابت یک موسیقیدان کم حرف، جذبشان می‌کند. گاهی رفتارهای فردی بازاری مآب با اصطلاحات خیابانی باعث نشاطشان می‌شود و گاه در فرهیختگی یک استاد ذوب می‌شوند. جالب اینکه آنها خودشان بازیگران قابلی هستند و قادرند بدون زحمت خاصی مطابق با شرایط موجود رنگ عوض کرده و به رنگ طرف مقابل درآیند. این ویژگی باعث می‌شود طرف مقابل او را هم مرام و مسلک خود بداند و لذت ببرد. توجه کنید بسیاری جنبه‌های این نمایش ناخوداگاه هستند و ریشه در ناپایداری شخصیت او دارند.

نمایشی‌ها فریب می‌دهند یا فریب می‌خورند؟

افراد با اختلال نمایشی بهترین گردانندگان صحنه‌های نمایشی هستند، اما نکته اینجاست که آنها خود نیز داخل بازی هستند و کاملا درگیر آن می‌شوند. به عبارتی سبک زندگی آنها چنین است، نه اینکه با برنامه ریزی قبلی انجام بگیرد. او افسونگری ست که خود نیز افسون می‌شود. اگرچه پرشور و حرارت است اما همه چیز خیلی زود جذبه‌اش را برایش از دست می‌دهد. افسون او بی‌دوام است و همین دلیل تکاپوی بی‌وقفۀ او برای روشن نگه داشتن شعله درونش است.
متاسفانه افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی علیرغم ظاهر پرزرق و برق و پرهیاهوی خود، می‌توانند طعمه مناسبی برای افراد سودجو باشند. نیاز سیری ناپذیر آنها به دیده شدن و مورد ستایش قرار گرفتن موجب می‌شود چشمان‌شان به واقعیت بسته شود؛ از این رو یک زبان چرب و نرم به راحتی آنان را به سوراخ مار می‌کشد. آنها با تملق مست می‌شوند و اختیارشان را به دست کسی می‌سپارند که خوب بلد است هیجانات موقتی آنها را ارضا کند. دیری نمی‌پاید که از اوج عزت به حضیض ذلت پرتاب می‌شوند و هر چه به آنها بخشیده شده، در یک آن دریغ می‌شود.
متاسفانه شخصیت نمایشی تمام وقت و انرژی‌اش صرف برآوردن نیازهای کاذب می‌شود و خود در این میانه معطل می‌ماند. او نه متوجه آسیبهایی ست که می‌زند و نه آسیبهایی که می‌بیند.

شخصیت نمایشی چگونه شکل می‌گیرد؟

چطور امکان دارد وقتی کودکی بزرگ می‌شود، تبدیل به شخصیت نمایشی یا توجه طلب شود؟ تجربه بالینی با برخی از این شخصیتها نشان می‌دهد آنها در محیطی بزرگ شده‌اند که از نبود رسیدگی و توجه خصوصا از سوی مادر رنج برده‌اند و در نتیجه مجبور شده‌اند با رفتارهای نمایشی، محبت دیگران را به سوی خود جلب کنند. کودکان خیلی سریع یاد می‌گیرند چگونه دیگران را فریب دهند تا توجه و مراقبت عاطفی آنها را از آن خود سازند. از آنجایی که برای رفتارهای خودنمایی خویش پاداش لازم را دریافت می‌کنند، این عادت در آنها نهادینه می‌شود.
موضوع قابل اشاره دیگر، وجود یک الگوی مشابه در زندگی این افراد است. شخصیتهای نمایشی احتمالا در محیط رشد خود الگویی برای رفتارهای خود نمایانه و اغواگرانه داشته‌اند؛ یعنی یکی از والدین یا افراد نزدیکشان، به همین اندازه مهرطلب، دمدمی مزاج و بی‌ثبات بوده است.

زنها نمایشی ترند یا مردها؟

نشانه‌های این اختلال هم در زنها و هم در مردها مشاهده شده است؛ اگرچه شیوع آن در زنها به جهت برخی جنبه‌های زنانه مانند عشوه گری بیشتر است.
رفتارهای نمایشی این دو جنس قدری متفاوت است. مردان سعی می‌کنند با پوشیدن لباسهای خاص و جلوه‌های بدنی به چشم بیایند، یا نحوه صحبت کردنشان حاکی از اعتماد به نفس بالایی باشد. ضمن اینکه تمایل دارند داراییهای خود را اعم از لباسهایی با مارک‌های معروف، و وسایل گران قیمت و ماشین و غیره، همین طور توانمندیهای خود را  به رخ دیگران بکشند. حتی اگر کاری را فقط یک بار در طول عمر خود تجربه کرده باشند، به نحوی صحبت می‌کنند گویی همه عمر به آن مشغول بوده‌اند و کسی روی دستشان نیست! در زنها اغواگری جنسی، پوششهای زننده و جلف و تظاهر به عاطفی بودن نمود بیشتری دارد. اما در سطحی بودن، نیازمند تایید بودن و تنوع طلبی تفاوتی بین دو جنس وجود ندارد.

با همسر نمایشی خود چه کنم؟

همه چیز خیلی سریع اتفاق می‌افتد. آنها قادرند کاری کنند تا شما که به تازگی با او آشنا شده‌اید معذب و ناراحت نباشید، به طوری که احساس کنید سالهاست او را می‌شناسید. نمایشی‌ها به رویا پردازی پرشور و بهتر از واقعیت عادت دارند. جذب این دنیای رویایی شدن همان قدر آسان است، که از پا در آمدن و درهم شکسته شدن به وسیله آن.
شخصیت نمایشی توجه تمام وقت می‌خواهد و هیچ گاه راضی نمی‌شود. با گذشت زمان به طرز فزاینده‌ای به این درک خواهید رسید که نیازهای عاطفی و هیجانی او تمامی ندارند و هرچه برایش تلاش می‌کنید، فایده ای ندارد. این واکنشها حس بی‌کفایتی را به شما القا کرده و به مرور اعتماد به نفستان را خدشه دار می‌کنند.

عجیب اینکه نیازهای شما در رابطه نادیده گرفته می‌شود. او تمام تمرکزش بر خواسته‌های خویش است. هر موضوعی که مربوط به شماست از دایره توجه او خارج است و در عوض تمایلات و تعارضات اوست که پررنگ است و قابل ملاحظه! اعتراضات شما به این مساله را پشت گوش خواهد انداخت و در صورت اصرار، با خشم و ناخرسندی‌اش مواجه خواهید شد. وقتی اوضاع به وفق مرادش نگردد عصبی و غیر قابل پیش بینی رفتار می‌کند. گاه متعجب می‌شوید که کجای این رابطه قرار دارید.
یکی دیگر از ویژگیهای او که حائز اهمیت است عدم ارتباط با همجنسانش است. معمولا ارتباطات کوتاه و بی‌دوامی برقرار می‌کند که خیلی زود به هم می‌خورند. خود او نیز به این قضیه معترف است که به همجنس‌های خویش علاقه‌ای ندارد. به زعم خودش از آنها انرژی نمی‌گیرد و رقابت و حسادت را بیشتر از صمیمیت احساس می‌کند. از طرفی رفتارهای خاص او برای زندگی همجنس‌هایش تهدید کننده به شمار می‌آید و باعث کناره گیریشان می‌شود.
ماجرا به همین جا ختم نمی‌شود. گرایش او به غیر همجنسها چیزی نیست که بعد از ازدواج تمام شود. روابط راحت و صمیمانه‌اش با آنان به شکل جدی می‌تواند باعث رنجش و آزار شما شود و گاه تهدیدی برای رابطه باشد. چنین رفتارهایی معمولا از دید دیگران پنهان نمی‌ماند و در موقعیتهای اجتماعی مختلف شما را معذب یا خجالت زده می‌کند. به عنوان شریک زندگی مجبورید با آوردن توضیحات و بهانه‌های گوناگون حرکات او را موجه جلوه دهید.

چگونه به شخصیت نمایشی کمک کنیم؟

فرد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی درگیر طوفانهای هیجانی ست که او را به این سو و آن سو می‌کشانند. بنابراین بسیار مستعد اضطراب و افسردگی است و عموما برای این موارد به روانشناس و روانپزشک مراجعه می‌کند. ممکن است او ناچار به مصرف دارو شود تا بر پریشانی خود غالب آید. آموزش مدیریت هیجانی به او کمک می‌کند کمتر دستخوش طوفان شود و شیوه‌های مقابله‌ای سازگارانه‌تری را بیاموزند. تمرینهای هماهنگی ذهن و بدن مانند یوگا و مراقبه نیز به حفظ تعادل ذهنی‌شان کمک می‌کند.

اگرچه کنار آمدن با این شخصیت دشوار است، اما نباید او را به حال خود رها کرد. او چون کودکی ست که بدون دیگران خود را درمانده و نابسنده احساس می‌کند. هیچ گاه از دادن تعریف و تمجید سازنده به او خسته نشوید. تشویقش کنید توانایی‌های خود را گسترش دهد و در بند تن و ظاهر نماند. به او یافتن متاع ارزشمندتری برای عرضه کردن را بیاموزید. مثلا بعضی در هنر استعدادهای منحصر به فردی نشان می‌دهند؛ فرضا حرفه‌هایی مثل بازیگری یا کارهایی که با زیبایی و پیرایش و مد مرتبط هستند. از آنجایی که پشتکار در هیچ کاری ندارند، با نظارت کردن آن‌ها را حمایت کنید تا در مسیر بمانند. نمایشی‌ها به ماجراجویی و لذت نیاز دارند. آنها را در مشاغلی بگمارید که تا حدی این نیازشان را مرتفع کند.
دیگر اینکه صمیمیت و همدلی حقیقی را به او بشناسانید. اول از همه خود شما الگو باشید تا او پذیرش بی قید و شرط دیگران را در وجود شما ببیند. سپس هر ابراز علاقه حقیقی را در او ستایش کنید.
شخصیت نمایشی نیازمند حد و مرزهای قاطعانه از سوی شماست. به دنبال وضع کردن این حد و مرزها، منتظر واکنشهای خصمانه‌اش باشید و در برابرش کوتاه نیایید. در کنار مهری که نثارش می‌کنید، مانع سودجویی‌اش شوید. اگر بنا بر ادامۀ رابطه باشد، ضرورت دارد جلوی سرکشی‌هایش بایستید و به او بفهمانید مهربانیهای شما بی نهایت نیست و جایی تمام می‌شود.

منابع:

• خلاصه روانپزشکی کاپلان و سادوک. تالیف بنجامین سادوک، ویرجینیا سادوک و پدرو روئیز. ترجمه مهدی گنجی. نشر ساوالان

• آسیب شناسی روانی. تالیف ریچارد هالجین و سوزان کراس ویتبورن. ترجمه یحیی سید محمدی. انتشارات روان

• شناخت اختلالات شخصیتی . تالیف براد جانسون و کلی موری. ترجمه فاطمه سادات موسوی. انتشارات ما و شما

• Honarehzendegi.com

کتاب سیزده اثر علی میرصادقی

پرفروش‌ترین رمان کشور (کتابراه)
ستایش شده توسط دو تن از نویسندگان بزرگ جهان
ترجمه شده به دو زبان عربی و انگلیسی

کسب اطلاعات بیشتر

مطالبی که ممکن است به آن علاقه داشته باشید

جنون آتش افروزی

اختلال شخصیت اجتنابی

اختلال شخصیت وابسته

محصولات پیشنهادی

سریال سی روز تا پیروزی | ایجاد انگیزه دائمی در ۸۰۰ دقیقه

کارگاه حضوری عزت نفس با متد روانشناسی اکت

خودشکوفایی در ۸۰ ساعت | جامع ترین دوره غیر حضوری کشور به همراه ۸ جلسه روانشناسی