فوبیا چیست ؟ با انواع اختلال هراس یا ترس مرضی آشنا شوید

بیماری فوبیا چیست ؟

فوبیا چیست ؟ اضطراب و ترس بیش از حد از یک شیء و یا موقعیت خاص فوبیا گفته می‌شود که این میزان از ترس با خطر واقعی ناشی از شیء و یا موقعیت خاص و زمینه فرهنگی – اجتماعی فرد تناسب نداشته و باعث اختلال در عملکرد شغلی و اجتماعی وی می‌شود. برای اینکه بتوانیم بگوییم فردی گرفتار بیماری فوبیا است باید برخی از علائم و نشانه‌ها را در وی مشاهده کنیم بعنوان مثال این ترس باید بطور ثابت و مداوم وجود داشته باشد و هنگام برخورد با شیء یا موقعیت ترس آور شخص اضطراب شدیدی را تجربه کند و تلاش کند تا به هر طریقی از برخورد با آن اجتناب نماید که به آن اجتناب فعال یا Active avoidance می‌گویند و به این معنی است که فرد عمداً به شیوه‌هایی رفتار می‌کند که هدف آن جلوگیری یا به حداقل رساندن تماس با اشیاء یا موقعیت‌های هراس آور است.

برای مثال فردی که دچار فوبیا یا اختلال هراس یا ترس مرضی ارتفاع است ، در رفت و آمد روزمره به جای گذر از روی پل‌ها از داخل تونل‌ها عبور می‌کند یا به علت داشتن فوبیا یا اختلال هراس یا ترس مرضی عنکبوت از ورود به اتاق تاریک خودداری می‌کند و یا از پذیرفتن کارهایی که در آن محرک‌های هراس آور بیشتری وجود دارد اجتناب می‌کند.

در بیماری فوبیا یا اختلال هراس یا ترس مرضی رفتارهای اجتنابی اغلب آشکار هستند برای مثال کسی که از فوبیای خون رنج می‌برد از مراجعه به پزشک امتناع می‌کند ، اما در برخی موارد هم چندان آشکار نیست مانند کسی که از مار می‌ترسد و از نگاه کردن به تصاویری که شبیه مار هستند خودداری می‌کند ، بسیاری از کسانی که سال‌ها گرفتار بیماری فوبیا بوده‌اند شرایط زندگیشان را به گونه‌ای تغییر داده‌اند که تا حد امکان از شیء یا موقعیت هراس آور اجتناب نمایند.

بیماری فوبیا به طور کلی در زنان شایع‌تر از مردان است ، هرچند میزان آن در محرک‌های هراس آور مختلف با هم تفاوت دارد ، به عبارت دیگر فوبیاهای خاص حیوانی ، محیط طبیعی و موقعیتی عمدتا در زنان رخ می‌دهد ، در حالی که فوبیای خون ، تزریق ، آسیب و زخم در هر دو جنس به طور مساوی دیده می‌شود. امیدواریم که توانسته باشیم به خوبی به شما بگوییم فوبیا چیست ؟ حال در ادامه به علائم بیماری فوبیا می‌پردازیم.

علائم بیماری فوبیا چیست ؟

 در مورد علائم بیماری فوبیا می‌توان به چهار مولفه اشاره کرد :

1- مولفه شناختی : فرد مدام در فکر مواجه شدن با موقعیت یا شیء هراس آور است.
2- مولفه هیجانی : فرد دچار احساس‌هایی چون دلشوره ، نگرانی و ترس می‌شود.
3- مولفه بدنی یا فیزیولوژی : فرد دچار خستگی ، تپش قلب ، تکرر ادرار ، تعریق ، لرزش و …. خواهد شد.
4- مولفه رفتاری : فرد را در حالت جنگ و یا گریز قرار می‌دهد.

علت و نحوه شکل گیری بیماری فوبیا

در مورد علت اصلی بوجود آمدن فوبیا  یا اختلال هراس یا ترس مرضی اطلاع دقیقی در دست نیست اما می‌توان در مورد برخی از فوبیاها به مواردی چون تجربه حمله‌ور شدن حیوان به شخص ، گرفتاری و حبس شدن داخل آسانسور ، مشاهده رویداد آسیب‌زا برای دیگران مانند غرق شدن اشاره کرد ، همچنین عده‌ایی معتقدند فوبیا می‌تواند اکتسابی باشد به عنوان مثال کودکی که شاهد هراس والدین‌ش از عنکبوت ، مار ، … و یا موقعیتی خاص هست ، احتمال اینکه دچار همان اختلال فوبیا یا اختلال هراس یا ترس مرضی شود بسیار زیاد است.

انواع مختلف بیماری فوبیا ( اختلال هراس یا ترس مرضی )

تاکنون متوجه شده اید که فوبیا چیست ؟ و علائم و علت آن را گفتیم در این قسمت اشاره‌ای خواهیم داشت به انواع اختلال هراس یا ترس مرضی در بین افراد :

– آکرو فوبیا یا ترس از ارتفاع ( Acrophobia )

ترس از ارتفاع و جاهای بلند جزء رایج‌ترین اختلال هراس یا ترس مرضی می‌باشد ، فردی که این فوبیا را دارد هنگامی که در ارتفاع قرار می‌گیرد دچار سرگیجه و از دست دادن تعادل ، نگرانی ، لرزش و افزایش ضربان قلب می‌شود. گاهی حتی افراد از اینکه روی پله و یا نردبان قرار بگیرند نیز دچار این حملات می‌شوند، شاید علت این فوبیا پرت شدن فرد از بلندی یا داشتن تجربه منفی در ارتفاعات باشد ، همچنین عوامل محیطی و خانوادگی می‌تواند در بهتر شدن و یا بدتر شدن این نوع فوبیا نقش داشته باشد.

– آگرو فوبیا یا ترس از مکان های باز ( Agoraphobia )

کسانی که دچار این فوبیا هستند از رفتن به مکانهای باز مانند بازار ، استادیوم‌ها ، ایستادن در صف و … پرهیز می‌کنند چرا که از اینکه در این مکان‌ها گیر بیفتند و کسی به آنها کمک نکند دچار اضطراب می‌شوند که این میزان اضطراب با میزان خطری که ممکن است وجود داشته باشد متناسب نیست ، لذا این افراد سعی می‌کنند از منطقه امن خود که همان منزل است خارج نشوند و این موضوع باعث دور شدن فرد از اجتماع و منزوی شدن وی خواهد شد.

– کلاسترو فوبیا یا ترس از مکان های بسته ( Claustrophobia )

ترس شدید و بیمار گونه از پیدا نکردن راه فرار در محیط‌های بسته و گیر افتادن در آن ، مثلا هنگامی که فرد در اتاقی که درب آن قفل شده می‌ماند و یا هنگام رفتن داخل تونل ، مترو ، دستگاه MRI ، آسانسور و ….. دچار حس خفگی ، لرزش و تعریق شده و با اضطراب بالایی به دنبال راه خروج می‌گردد.

– ترس از پرواز ( Aerophobia )

نسبت به فوبیاهای دیگر کمتر شایع است اما هنگامی که شدت آن زیاد شود بر عملکرد فرد تاثیر منفی خواهد گذاشت. علائم آن نیز مانند دیگر فوبیاها شامل تپش قلب ، سرخ شدن پوست ، لرزش و … می‌باشد. این فوبیا می‌تواند قبل از پرواز ، هنگام فرود هواپیما و یا حتی روزها قبل از رسیدن تاریخ پرواز زندگی عادی فرد را مختل نماید ، گاهی این فوبیا با فوبیاهای دیگر مثل فوبیای ارتفاع و یا فوبیای فضای بسته ارتباط پیدا می‌کند و تشدید می‌شود.

– ترس از عنکبوت ( Arachnophobia )

به طور کلی عنکبوت‌ها موجودات دوست داشتنی نیستند هر چند که اکثر آنها تهدیدی برای انسان محسوب نمی‌شوند اما ترس بیمار گونه از این موجودات باعث مختل شدن زندگی افراد زیادی شده است تا جایی که فرد از رفتن به مکان‌هایی که قبلا تار عنکبوت را در آنجا مشاهده کرده و یا مکان‌های تاریک که دید کمی دارد و یا جنگل و محیط‌های طبیعی خودداری می‌کند ، شاید ترس از عنکبوت و فرار کردن از آن یکی از روش‌هایی بوده که نیاکان ما برای زنده ماندن خود و حفظ بقاء استفاده می‌کردند.

– ترس از تنهایی ( Autophobia )

این نوع فوبیا هراس و اضطرابی غیرمنطقی است که باعث پریشان شدن فرد می‌شود و برنامه معمول زندگی وی را دچار اختلال می‌کند ، از دلایلی که می‌تواند باعث بوجود آمدن این فوبیا شود می‌توان به تنفر شخص از خود ، احساس بی ارزشی کردن و عزت نفس پایین ، نگرانی از طرد شدن و پذیرفته نشدن توسط دیگر افراد ، ترس از سارق ، ترس از شنیدن صداهای مبهم اشاره کرد.

– ترس از مار ( Ophidiophobia )

در این مورد شخص از مواجه شدن با هر نوع مار اعم از سمی و غیرسمی واکنش شدیدی از خود نشان می‌دهد ، گاهی حتی دیدن عکس مار و یا طرح نقاشی شده از مارها باعث ایجاد شوک ، تپش قلب و تعریق می‌گردد ، به نظر برخی محققان این نوع فوبیا نیز به گونه‌ایی می‌تواند به حفظ بقای انسان مربوط باشد.

– ترس از ازدواج و تعهد ( Gamophobia )

فوبیایی کم و بیش رایج در بین افراد جوان خصوصا مردان که دلایل گوناگونی می‌تواند داشته باشد از جمله : وضعیت مالی نامناسب ، ترس از قول دادن ، ترس از خیانت ، ترس از پذیرفتن مسولیت زندگی ، همچنین داشتن تجربه‌های بد در دوران کودکی و نوجوانی مانند طلاق والدین و یا دیدن سختی‌ها و مشکلات پس از طلاق اقوام و نزدیکان ، بحث‌های زوجین ، ترس از محدود شدن و از دست دادن آزادی ، نداشتن اعتماد به نفس کافی ، نداشتن عزت نفس و حس ارزشمندی و …. این موارد باعث می‌شود شخص دچار هراس زیاد و فوبیای ازدواج گردد تا جایی که حتی هنگام صحبت در مورد این موضوع دچار حملات وحشت زدگی شده و از خود رفتارهای خشن و واکنش‌های غیرطبیعی نشان می‌دهد.

این اشخاص از هر نوع تماس با فرد یا گروهی که درباره زندگی مشترک و روابط عاشقانه صحبت کنند دوری کرده و حتی تمایلی به شرکت در مراسم عروسی دیگران و یا حتی دیدن پیامها و دعوتنامه‌های مبتنی بر این موضاعات از خود نشان نمی‌دهند.
همچنین تعدادی از فوبیاهای بسیار عجیب که افراد به آن دچار می‌شوند :

• ترس از اسامی ( Onomatophobia )

• ترس از ریش ( Pogonophobia )

• ترس از ابر ( Nephophobia )

• ترس از مرغ ( Alektorophobia )

• ترس از یخ و سرما ( Cryophobia )

درمان بیماری فوبیا

درمان بیماری فوبیا مانند دیگر اختلالات روانشناسی از طریق رویکردها و روش‌های متفاوتی امکان پذیر است. اما موثرترین این درمان‌ها ، درمان شناختی – رفتاری می‌باشد ، روش‌هایی چون مواجهه درمانی ، حساسیت زدایی منظم ، غوطه ور سازی ، مدل سازی در درمان بیماری فوبیا تاثیرات چشمگیری داشته‌اند ، همچنین بر انجام کارهایی که به آرامش فرد کمک می‌کند نیز تاکید بسیار شده است مانند انجام دادن ورزش یوگا ، تنفس عمیق ، تمرینات ذهن آگاهی و مدیتیشن. در مواردی داروهای مسکن و برخی از داروهایی که اضطراب اشخاص را کم می‌کنند نیز با تجویز پزشک موثر دانسته شده است. هرچقدر فرد نسبت به بیماری خود آگاهی و پذیرش بیشتری داشته باشد قطعا درمان سریع‌تر و بهتر انجام خواهد گرفت ، متاسفانه تعداد زیادی از افرادی که به بیماری فوبیا یا اختلال هراس مبتلا هستند از صحبت کردن در مورد آن امتناع می‌کنند و بدینوسیله باعث به تعویق انداختن پروسه درمان خود شده و چه بسا به تشدید این بیماری نیز کمک می‌کنند.