ماساژ درمانی ؛ فواید ماساژ برای سلامت جسمی و روانی

برطرف کردن خستگی، درد و کوفتگی‌های جسمانی تقریباً تصویر مشترک همه ما است که یا برای خودمان یا اطرافیان انجام داده‌ایم. همین لحظه که مشغول نوشتن این مقاله برای شما دوستان خوبم هستم، لحظاتی را با خودم مرور می‌کنم که پدر و مادرم وقتی از فعالیت سخت روزانه به خانه برمی‌گشتند، از من می‌خواستند که روی دست و کف پاهایشان را با پای خودم فشار بدهم یا اصطلاحاً لگد کنم. سال‌ها گذشت تا فهمیدم همین کار هم یکی از تکنیک‌های ماساژ است و چطور با این فشارهای ساده روی کف پا می‌توان بسیاری از خستگی‌ها را از تن به در کرد.

رفع خستگی با ماساژ :

همه ما به نوعی درگیر فعالیت‌های مختلفی هستیم که هم از نظر جسمی هم از نظر روانی دچار خستگی می‌شویم و راه‌های مختلفی را برای خوب کردن حال خودمان انتخاب می‌کنیم. موافقید با هم کمی درباره اینکه کدام راه رفع خستگی، انتخاب مناسب‌تری است، با هم صحبت کنیم؟
احتمالاً یکی از مواردی که خیلی زود ذهن ما را درگیر می‌کند، بحث هزینه‌ها و مقدار پولی است که قرار است صرف این کار کنیم. موافقید به میزان عوارض جانبی یا ضررهای احتمالی هم فکر کنیم؟ قابل استفاده بودن برای بیشتر افراد خانواده چطور؟ کاربردی بودن در محل کار و خانه و بیرون از خانه هم احتمالاً یکی از ویژگی‌های مورد نظر باشد.
ماساژ گزینه‌ای است که بسیاری از این ویژگی‌ها را در حد قابل قبولی دارد. هم نیاز به هزینه‌های زیاد ندارد، هم عوارض جانبی را متوجه فرد ماساژ گیرنده نمی‌کند؛ البته این در صورتی است که ماساژ به روش درست انجام شود. تکنیک‌های ماساژ با آموزش‌های کوتاه مدت، توسط بسیاری از افراد خانواده قابل اجرا می‌باشند. یکی از ویژگی‌های دیگر ماساژ که آن را تبدیل به یک گزینه مناسب برای رفع خستگی جسمی و روانی می‌کند و باعث حال خوب شما می‌شود، این است که ماساژ به ابزار تخصصی زیادی نیاز ندارد و حتی با دست شما هم قابل اجرا می‌باشد؛ اما شما سلیقه به خرج دهید و مقداری هم محبت به آن اضافه کنید. اگر هم در خانه و در ارتباط زناشویی از ماساژ بهره می‌برید، مقدار این محبت و دامنه آن را نیز بیشتر کنید. خوشتون اومد؟ دلتون خواست؟ همین لبخندی که الان گوشه لب شما نشسته است نشان می‌دهد که توانایی بالایی برای بهبود روابط زناشویی خود دارید، پس خجالت نکشید و عشق را آغاز کنید.

فواید ماساژ :

موافقید قبل از اینکه نتایج مطالعات علمی درباره تاثیرات ماساژ را مورد بررسی قرار دهیم ، سفر مجددی در روزگار گذشته خود داشته باشیم؟ در بخش‌های قبلی به فشار دادن کف پا و دست‌های والدین، برای رفع خستگی، اشاره کردیم. یادتان هست مادرمان وقتی سرش درد می‌گرفت، به سر خودش دستمال می‌بست؟ یا خود شما حین خواندن این مقاله و وقتی چشم‌تان خسته می‌شود، با دو انگشت چشم خود را می‌مالید و همه اینها در وضعیتی است که بسیاری از ما و والدین ما، آموزشی در این باره ندیده‌ایم و فقط به صورت تجربی و مشاهده اطرافیان، از این روش‌های طبیعی و ساده برای بهبود حال خودمان استفاده می‌کنیم.
حالا برویم ببینیم دنیای علم توضیحی برای این مسئله دارد؟ نظریه دریچه‌های عصبی یا تئوری دروازه‌ای، این موضوع را به خوبی توضیح می‌دهد. اسم دروازه آمد و دلم نیامد یادی از اسطوره‌هایی مثل ناصر حجازی و احمدرضا عابدزاده نکنم و اما برویم ببینیم جناب تئوری دروازه‌ای چه می‌فرمایند؟ ایشان می‌فرمایند که تکانه‌های سرما و فشار، زودتر از تکانه درد، در سیستم عصبی مرکزی ما پردازش می‌شوند؛ به عبارت دیگر پیام‌هایی که از سرما و فشار ناشی می‌شوند با سرعت بیشتری به سیستم عصبی مرکزی ما رسیده و گیرنده‌ها را مشغول و سپس مسدود می‌کنند و در نتیجه جایی برای پردازش و توجه به تکانه درد باقی نمی‌ماند. به همین خاطر پیشینیان ما به صورت تجربی متوجه شدند که با فشار دادن موضع دردناک، بخشی از درد آن قسمت کم می‌شود.

ماساژ درمانی و سلامت روانی :

طبیعی است که وجود درد در بخشی از بدن، روان ما را نیز به هم بریزد و برطرف شدن آن، به بهبود وضعیت روانی کمک می‌کند. گذشته از این، ماساژ بر روی بسیاری از مسائل روانی تاثیرگذار است. برای مثال ماساژ به بهبود کیفیت خواب، کاهش استرس، کاهش اضطراب، کاهش افسردگی، شکل‌گیری احساس امنیت، بهبود روابط زناشویی، بهبود رابطه والد-فرزندی و بسیاری مسائل دیگر کمک می‌کند.
در این بخش مقاله قصد بر متعجب کردن شما دوستان خوبم دارم. در یک طرح مطالعاتی پژوهش‌گران در کمال ناباوری مشاهده کردند تعدادی از نوزادان یک شیرخوارگاه، جان خود را از دست داده بودند و این در حالی بود که تغذیه خود را از طریق شیشه شیر دریافت کرده بودند. تا این جای متن، احساسی از تعجب و اندوه شما را فرا گرفت؟ به احتمال قریب به یقین اگر دلیل مرگ این نوزادان رو بدانید بیشتر متعجب خواهید شد. دلیل مرگ نوزادان مذکور این بود که توسط پرستاران بغل گرفته نشده بودند و مورد لمس و نوازش قرار نگرفته بودند. این تجربه به ما گوشزد کرد که ماساژ و نوازش و ارتباط پوستی که ارتباط عاطفی را تسهیل می‌کند، از مهم‌ترین عوامل برای رشد انسان، خصوصاً در دوران کودکی است و محرومیت از لمس و ماساژ در روزهای اول زندگی می‌تواند به قیمت محرومیت از زندگی تمام شود.

این رفتار حتی در حیوانات هم وجود دارد. تا کنون به این فکر کرده‌اید که چرا حیوانات پس از تولد نوزاد خود، با لیس زدن، اقدام به نوازش نوزاد خود می‌کنند؟ بله درست حدس زدید، نوازش کردن راه‌کار طبیعت برای تحریک رشد است.
همان‌گونه که مستحضر هستید امروزه در بسیاری از بیمارستان‌هایی که بخش زایمان دارند، بلافاصله بعد از تولد، نوزاد را در آغوش مادر قرار می‌دهند. امروزه مطالعات علمی توصیه می‌کنند که کمتر از 12 دقیقه باید نوزاد را در آغوش مادر قرار داد و این در آغوش گرفتن باید با تماس پوستی کامل باشد، یعنی نوزاد را زیر لحاف و با تماس پوستی کامل در ارتباط با مادر قرار دهند. می‌دانید چرا؟ چون مهم‌ترین عامل سلامت جسم و روان انسان در دقایق ابتدایی تولد می‌باشد و بیشترین تاثیر را در شکل‌گیری ارتباط عمیق عاطفی مادر و فرزند دارد.

ماساژ درمانی برای کاهش اضطراب و استرس :

حالا که نویسنده مقاله و بسیاری از مخاطبین ما آقا هستند و طبیعتاً امکان بارداری نداریم، چه توجیهی برای استفاده از ماساژ وجود دارد؟
تا حالا چیزی درباره هورمون‌های نشاط‌آور شنیده‌اید؟ درباره هورمون‌های ضد درد چطور؟ آیا همیشه ماده مخدر برای شما تداعی‌گر ماده‌ای پر خطر است یا به نظر شما امکان دارد که بدن به صورت طبیعی ماده‌ای تولید کند که به عنوان مخدر طبیعی بدن شناخته شود؟
احتمالاً بسیاری از شما تا حالا اسم هورمون اندورفین به گوش‌تان خورده است. هورمون اندورفین به عنوان مخدر طبیعی بدن شناخته می‌شود که اثرات شادی‌‌آور و ضد افسردگی دارد. این هورمون هم‌چنین در کاهش اضطراب، ارتقای خلق و خو، کاهش استرس و تعدیل انتقال تکانه درد نقش دارد. تعدیل انتقال تکانه درد به این معنی است که پیام‌های مرتبط با درد با شدت و تعداد کمتری به دستگاه عصبی مرکزی مخابره می‌شوند و نتیجتاً درد در ناحیه مورد ماساژ و به صورت عمومی در کل بدن کم‌تر می‌شود.
هورمون‌های دیگری که از طریق ماساژ ترشح می‌شوند عبارتند از سرتونین، سوماتواستاتین، دوپامین و اکسی‌توسین. این هورمون‌ها نیز در در مواردی مانند احساس نشاط و سرزنده بودن، کاهش درد، افزایش خواب عمیق، کمک به انقباض عضلات رحم مادر حین زایمان، کمک به شیردهی مناسب‌تر مادر، تقویت پیوند عاطفی مادر و فرزند، کاهش سوخت و ساز بدن و . . . نقش دارند.

ماساژ درمانی برای آرامش روانی :

احتمالاً شما نیز شنیده باشید که ریشه بسیاری از بیماری‌ها، در استرس و فشار روانی است. همچنین تداوم استرس در زندگی افراد باعث افزایش شدت بیماری یا ریسک آن می‌شود. این وضعیت نهایتاً منجر به تضعیف سیستم ایمنی بدن و ضعیف شدن در برابر بیماری‌ها می‌شود. جالب است بدانید ماساژ در این مقوله نیز به یاری شما می‌آید اما چگونه؟ واکنش به استرس توسط دستگاه عصبی خودمختار (خودکار) تنظیم می‌شود. دستگاه عصبی خودکار به دو بخش سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک تقسیم می‌شود که به عنوان سیستم جنگ و گریز هم شناخته می‌شود. در حالت تنش که محرک محیطی، درک و پردازش می‌شود، سیستم عصبی سمپاتیک فعال می‌شود که دو هورمون اصلی استرس‌زا یعنی آدرنالین و کورتیزول را ترشح می‌کند و باعث افزایش ضربان قلب و فشار خون، انقباض عضلات و افزایش هوشیاری و آمادگی برای جنگ می‌شود. حالا برای به آرامش رسیدن فرد آیا بهتر نیست سیستم عصبی پاراسمپاتیک فعال شود؟ ماساژ باعث فعال شدن دستگاه عصبی پاراسمپاتیک می‌شود.
بعد از این که فرد تهدید محیطی را از بین رفته یا بی خطر ادراک کند یا به بیان ساده‌تر تهدید از بین برود، با فعال شدن رشته‌های عصبی پاراسمپاتیک، ضربان قلب و فشار خون کاهش یافته و عضلات آرام می‌شوند که این وضعیت موجب حفظ انرژی برای آرامش می‌شود و اصطلاحاً صلح برقرار می‌شود.
ماساژ هم‌چنین در بهبود فرایند گوارش موثر است. در حالت تهدید که رشته‌های عصبی سمپاتیک فعال می‌شوند، خون از شکم به عضلات منتقل می‌شود که منجر به اختلال در عملکرد دستگاه گوارش می‌شود؛ این اتفاق به دلیل کمبود خون و اکسیژن در این ناحیه روی می‌دهد تا بتواند انرژی مورد نیاز بخش‌های دیگر را تامین کند. با فعال شدن سیستم عصبی پاراسمپاتیک، جریان خون در شکم افزایش می‌یابد و باعث ورود خون و اکسیژن بیشتر به روده ها می‌شود و در نتیجه توانایی هضم و دفع غذا در دستگاه گوارش فرد تقویت می‌شود.
ماساژ هم‌چنین از طریق حرکات عمقی ساعت‌گرد که روی شکم انجام می‌شود و موافق جریان حرکت روده بزرگ است، به جریان هضم و دفع غذا در سیستم گوارش کمک می‌کند. البته باید توجه داشت که برای انجام این تکنیک باید حداقل 2 ساعت از وعده غذایی فرد ماساژ گیرنده گذشته باشد که بتوان روی شکم حرکات عمقی اجرا کرد.

ماساژ مناسب چه افرادی است؟

ماساژهای عمومی که بیشتر تکنیک‌های ماساژ سوئدی را در بر می‌گیرد برای تمامی سنین مناسب است، یعنی از نوزاد تازه متولد شده تا سالمند دچار زوال عقل بستری در سرای سالمندان می‌توانند از مزایای ماساژ بهره‌مند شوند.
همان‌گونه که افراد زیادی امکان بهره‌مندی از فواید ماساژ را دارند، اجرای تکنیک‌های ماساژ نیز توسط عده کثیری از افراد امکان‌پذیر می‌باشد. البته که برای انجام یک ماساژ مناسب و تاثیرگذار باید به تناسب سن و میزان قدرت بدنی ماساژور توجه کرد.

مکان مناسب برای ماساژ به چه صورت است؟

ماساژ در بسیاری از فضاها قابلیت اجرا دارد، از پشت میز کار شما گرفته تا هنگام استراحت بین رانندگی وسط بیابان؛ اما شکل حرفه‌ای آن مانند بسیاری از حرفه‌های دیگر نیازمند مکان طراحی شده اختصاصی برای ماساژ است.
سالن یا اتاق مختص ماساژ به گونه‌ای طراحی می‌شود که از نور کم با رنگ ترجیحاً آبی یا رنگ‌های ملایم دیگر برخوردار باشد. ابزار دیگری که برای نوردهی و هم‌چنین زیبایی اتاق ماساژ از آن استفاده می‌کنند، شمع است. ازدیرباز شعله شمع برای ما تصویری همراه با زیبایی و آرامش تداعی کرده است.
گزینه دیگری که اتاق ماساژ ما را تبدیل به یک محل دلنشین و آرام‌بخش برای ماساژ گیرنده می‌کند، رایحه است. رایحه‌های مختلف را می‌توان از طریق اسانس‌های معطر یا عود فراهم کرد. برای این کار هم‌چنین می‌توان از شمع معطر استفاده کرد که هر سه امکان نور، زیبایی و رایحه مطبوع را فراهم می‌کند.
دمای اتاق ماساژ باید دمای مناسب باشد به گونه‌ای که فرد ماساژ گیرنده نه احساس سرما کند نه گرما، اما برای نیازهای احتمالی باید همواره حوله یا ملحفه در دسترس داشته باشید. هم‌چنین اتاق ماساژ باید امکان تهویه مناسب داشته باشد.

برای هرچه زیباتر کردن اتاق ماساژ می‌توان از گل‌برگ، صدای موسیقی و آب، آکواریوم و بسیاری امکانات دیگر استفاده کرد که دوستان خلاق و با سلیقه‌ای مثل شما حتماً توانایی انجام هرچه‌ زیباتر این کار را دارند.
لازم به ذکر است که وقتی می‌گوییم اتاق ماساژ، لزوماً منظور ما اتاق ماساژ طراحی شده در سالن تخصصی اسپا و ماساژ نیست، این اتاق می‌تواند یکی از اتاق‌های خانه شما یا بخشی از اتاق خواب شما باشد.
برای اجرای یک ماساژ خوب نیاز به تخت استاندارد مختص ماساژ دارید اما بسیاری از تکنیک‌های ماساژ روی زمین و تخت‌خواب هم قابل اجرا هستند و نداشتن تخت مخصوص، دلیلی بر بهره نبردن از فواید بی‌نظیر ماساژ نیست.