فهرست مقاله :
یکی از انواع اضطراب ها، اضطراب امتحان است که وقتی مقدار آن از حد مطلوب فراتر می رود به احتمال زیاد یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را تحت تاثیر خود قرار می دهد. اضطراب امتحان به عنوان یک پدیده متدوال و مهم آموزشی، رابطه تنگاتنگی با عملکرد و پیشرفت تحصیلی نوجوانان دارد. اضطراب امتحان معمولا با نزدیک شدن امتحانات در فرد نمایان می شود و آن را حالتی از اضطراب عمومی میدانند که شامل پاسخ های پدیدار شناختی، فیزیولوژیکی و رفتاری مرتبط با ترس از شکست است و فرد آن را در موقعیت های ارزیابی تجربه می کند. پژوهشگران، اضطراب امتحان را به عنوان صفتی نسبتا پایدار و مرتبط با موقعیت های تهدید آمیز تعریف می کنند.
دانش آموزانی که اضطراب امتحان بالایی را تجربه می کنند در مقایسه با دانش آموزانی که اضطراب امتحان کمتری دارند، خود را ناتوان تر ارزیابی می کنند. برخی دانش آموزان حین مضطرب شده و توجه خود را از انجام تکلیف (امتحان) به تمرکز بر روی بعضی فعالیت هایی نامرتبط مثل نگرانی از انتقاد، ارزیابی و پیامد های احتمالی عملکردشان معطوف می کنند. ادراک دانش آموزان از اضطراب امتحان بر سه مقوله ادراکی شامل ادراک از امتحان ، ادراک از خود و ادراک از موقعیت امتحان است. ادراک از امتحان یعنی دانش آموز دچار شک و تردید درباره نحوه تکمیل کردن سوالات می شود. ادراک از خود باعث نگرانی از ناتوانی در پاسخگویی سوالات و خودکارآمدی کم می شود و ادراک از موقعیت امتحان به احتمال از دست دادن وقت و نا تمام گذاشتن سوالات اشاره دارد.
بیشتر بخوانید: چه سوالاتی از مشاور کنکور بپرسیم ؟
شدت اضطراب امتحان در هر فردی متفاوت است مثلا برخی از افراد ممکن است این اضطراب را به صورت دلشوره و اختلال در سیستم گوارشی تجربه کنند در حالی که این تجربه در برخی دیگر به صورت دشوار بودن تمرکز در زمان امتحان باشد. هنگامی که سطوح استرس و برانگیختگی از حد مشخص آن عبور کند ، تجربه بیش از حد اضطراب به یاد آوردن مطالب مطالعه شده را دشوار می کند و در آن زمان احساس می کنید تمام اطلاعاتی را که زمان زیادی برای مرور آنها صرف کردید حالا از ذهن شما پاک شده است همین موضوع اضطراب شما را بیشتر کرده و توجه شما را روی آزمون دشوارتر خواهد کرد.
علائم اضطراب امتحان
علائم اضطراب امتحان می تواند به طور قابل توجهی متفاوت باشد و در عین حال از خفیف تا شدید متغیر باشد. برخی از دانش آموزان فقط علائم خفیف اضطراب امتحان را تجربه می کنند و با وجود آن می توانند در امتحانات عملکرد نسبتا خوبی داشته باشند در عین حال برخی از دانش آموزان به دلیل بالا بودن اضطرابشان تقریبا ناتوان هستند و در آزمون ها عملکرد ضعیفی دارند و حتی قبل یا در حین امتحان دچار حملات پنیک (حملات عصبی) می شوند. علائم اضطراب امتحان می تواند فیزیکی ، رفتاری و عاطفی باشد.
علائم فیزیکی :
علایم فیزیکی اضطراب شامل موارد زیر می باشد
- تعریق
- لرزش دستان
- تکرر ادرار
- افزایش ضربان قلب
- خشکی دهان
- احساس تهوع
- خواب آلودگی
- تنگی نفس
- سر درد های شدید
علائم رفتاری :
علائم رفتاری می تواند اجتناب از موقعیت هایی باشد که منجر به آزمون و امتحان می شود به عنوان کلاس غیبت کردن و عدم حضور در کلاس و یا حتی ترک تحصیل
مشکلات حافظه ، مشکل در تمرکز و تلقینات منفی از دیگر علائم شناختی هستند.
علائم عاطفی :
علائم عاطفی اضطراب امتحان می تواند شامل موارد زیر باشد
- افسردگی
- عزت نفس پایین
- عصبانیت
- احساس نا امیدی
عوامل موثر در بروز اضطراب امتحان
عزت نفس پایین
افراد دارای عزت نفس بالا توانایی برخورد خوبی در مواجه شدن با امتحان را در خود می بینند و به توانایی های خود اطمینان دارند در مقابل افراد دارای عزت نفس پایین به دلیل عدم اعتماد به توانایی های خود عملکرد ضعیفی از خود نشان می دهند. هنگامی که فرد خود را دست کم بگیرد در او اضطراب امتحان ایجاد می شود.
بیشتر بخوانید: چگونه بدون مشاور کنکور بخوانیم؟
عدم آمادگی
گاهی اضطراب امتحان به خاطر نداشتن آمادگی کافی برای امتحان دهنده به وجود می آید به گونه ای که هر چه میزان آمادگی پایین تر باشد اضطراب هم شدید تر خواهد بود.
روش های نادرست مطالعه
گاهی اضطراب امتحان به خاطر صحیح نبودن روش مطالعه دانش آموز است. پژوهش های متعدد حاکی از آن است که دانش آموزان دارای اضطراب بالا در مقایسه با دانش آموزان دارای اضطراب پایین، به طور معناداری کمتر از روش های علمی و درست مطالعه استفاده می کنند و در این زمینه مهارت کمتری دارند.
محیط نامناسب امتحان
هر چقدر مجیط برگزاری امتحان نامناسب باشد، میانگین اضطراب امتحان نیز بیشتر می شود. به طور کلی شرایط نامناسب کلاس و یا روش های خشک تدریس بر عملکرد تحصیلی و اضطراب امتحان دانش آموزان تاثیر منفی می گذارند.
ترس از عدم موفقیت
اگر احساس ارزشمندی خود را فقط به نمرات آزمون ارتباط دهید، فشاری که به خود وارد می تواند باعث اضطراب شدید در امتحان شود.
تعمیم تجارب امتحانی گذشته به موقعیت های امتحانی جدید
اگر در امتحانات قبلی (به دلیل مطالعه ناکافی و یا اضطراب شدیدی که مانع از به خاطر آوردن پاسخ سوالات می شود) عملکرد ضعیفی داشته باشید احتمال اینکه در امتحانات بعدی دچار اضطراب و نگرش منفی شوید ، بیشتر خواهد شد زیرا موقعیت ها و تجربه های ناموفق قبلی و تعمیم آنها به موقعیت فعلی، منجر به ایجاد اضطراب می شود.
بیشتر بخوانید: آیا با دیپلم ریاضی میتوان کنکور تجربی شرکت کرد ؟
نوع درس
میزان اضطراب امتحان دانش آموزان در همه ی دروس یکسان نیست. نتایج اغلب مطالعات حاکی از آن است که اضطراب امتحان دانش آموزان در دروس اختصاصی بیشتر از دروس عمومی است و از این مطلب میتوان نتیجه گرفت که بین اضطراب امتحان و دشواری درس رابطه معنا داری وجود دارد.
انتظارات والدین
والدینی که بدون در نظر گرفتن توانایی های فرزندشان از آنها توقعات و انتظارات سطح بالایی دارند و جبران کمبود ها و نارسایی های وجودی خود را در فرزندشان جستجو می کنند و همچنین والدینی که با مقایسه های نا به جا و بی مورد، احساس حقارت و ضعف را در فرزندان خود پرورش می دهند ، زمینه های ایجاد اضطراب را فراهم می کنند.
ویژگی افرادی که دچار اضطراب امتحان می شوند
- افکار و نگرش منفی دارد
- احساس تشویش مداوم دارد
- حین خواندن درس بیشتر به نتیجه امتحان فکر می کند تا به یادگیری
- مشغولیت ذهنی زیادی دارد و موجب می شود درباره عدم موفقیت خود فکر کند
- گریه های بی علت
- اختلال در خوردن مثل پر خوری یا بی اشتها شدن
پیشگیری از اضطراب امتحان
بررسی تحقیقات انجام شده پیرامون اضطراب امتحان حاکی از آن است که برای کاهش اضطراب امتحان بیشتر شیوه های شناختی رفتاری مورد استفاده قرار گرفته اند و هدف استفاده کردن از این شیوه ها این است که بتوانند فرد را برای مقابله با اضطراب امتحان مجهز کنند.
پرهیز از دام کمال گرایی
انتظار کامل بودن نداشته باشید همه ما اشتباه می کنیم. لازم است به این باور برسید که مهم ترین چیز این است که شما بهترین تلاش خود را کرده باشید.
داشتن ارزیابی واقع بینانه و بدون اغراق از امتحان
اگر دانش آموزان امتحان را امری عادی تلقی کنند و موقعیت را آن طور که هست بپذیرند، کمتر دچار اضطراب امتحان می شوند.
برطرف کردن محرک های نا مربوط
محرکه های نا مربوطی مثل احساس گناه ، نا امنی و ترس از گرفتن نمره پایین و همچنین زدن برچسب های منفی و یا گفتن کلماتی مثل تنبل و ... باید از ذهن دانش آموزان برطرف شود.
مدیتیشن کردن
یکی از بهترین روش ها برای کاهش اضطراب ، مدیتیشن کردن است. چند دقیقه در روز ، در ایام امتحانات ، جسم و ذهن را با این تکنیک آرام کنید. این روش را برای تمام انواع اضطراب ها می توانید امتحان کنید.
تغییر نگرش های منفی خود نسبت به امتحان
با تغییر دادن دیدگاه خود درباره تجربه امتحان ، از مطالعه کردن و امتحان لذت ببرید و مطمئن باشید متعاقب آن عملکرد شما در امتحانات بهبود می یابد. در بسیاری از مواقع ما از چیزی متنفر هستیم که که مهارت و آمادگی لازم در جهت اجرای موفقیت آمیز آن نداریم بنابراین داشتن آمادگی لازم در امتحان باعث کاهش اضطراب خواهد شد.
پرهیز از مطالعه شب امتحانی
شب امتحانی خواندن با مرور مطالب در شب امتحان کاملا متفاوت است.
مطالعه فشرده شب امتحان تلاشی برای یادگیری مطالب تازه بلافاصله قبل از شروع امتحان است یا به عبارتی تلاش های شخص در آخرین لحظات قبل از امتحان است که شاید فقط برای چندین سوال بازدهی داشته باشد نه همه سوالات امتحان.
بنابراین اگر می خواهید در امتحان نمره قابل قبولی داشته باشین نمی توانید چنین شیوه ای را در پیش بگیرید.
رفتار های سازنده مثل تمرین بیشتر
رفتار های سازنده از قبیل مطالعه بیشتر ، مرور مطالب ، خلاصه نویسی ، حل سوالات امتحانات قبلی و یا سوالات احتمالی هر فصل.
ورزش کردن
ورزشی را متناسب با علاقه و توانایی خود انتخاب کنید و آن ورزش را به طور منظم انجام دهید خواهید دید که در کاهش اضطراب و افزایش تمرکز تاثیر چشم گیری دارد.
بیشتر بخوانید: چگونه در کنکور ریاضی قبول شویم ؟
از طریق معنویت به آرامش برسید
سعی کنید همیشه و به ویژه در روز و شب های امتحانات و حتی قبل از شروع جلسه امتحان با دعا و نیایش به آرامش بیشتری برسید.
نتیجه گیری
به طور کلی همه افراد در شرایط مختلف اضطراب را تجربه می کنند اما در بین دانش آموزان معمولا اضطراب امتحان رایج است که به عدم آمادگی ، عدم یادگیری ، تعمیم تجارب گذشته به جدید و ... مربوط می شود. همچنین یافته های به دست آمده نشان می دهد که بین کمال گرایی منفی و تنظیم هیجان با اضطراب امتحان رابطه مثبت معنا داری وجود دارد.
معمولا دانش آموزان هر چه با آمادگی بیشتری سر جلسه حاضر شوند میزان اضطراب امتحان آنها کمتر خواهد بود البته داشتن اضطراب سازنده نیاز است و باعث فعالیت درسی و برنامه ریزی منظم تری می شود.
آیا تا به حال اضطراب امتحان را تجربه کردید ؟ دلایل آن چه بوده ؟