عزت‌نفس یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین کننده نوع رفتار در افراد می‌باشد. در واقع برداشتی که افراد از خود دارند تعیین کننده چگونگی برخورد آنها با مسائل است. فردی که از عزت‌نفس پایین برخوردار است، برای خود ارزشی قائل نمی‌باشد و ممکن است دچار گوشه گیری، انزوا و یا خشم و پرخاش شود و گاها عزت نفس پایین ریشه در کودکی فرد دارد.
اگر عزت‌نفس پایین داشته باشید ممکن است در راه موفقیت دچار صدمه‌های جبران ناپذیری بشوید زیرا که یکی از عوامل موفقیت در انسان‌ها است. در این مقاله به بررسی مفهوم عزت نفس و دلایل عزت نفس پایین در کودکان خواهیم پرداخت پس با ما همراه باشید.
مفهوم عزت‌نفس چیست؟
اصطلاحی در روانشناسی است که یعنی یک فرد از نظر خود چقدر ارزشمند است و در درجه اول، نشان دهنده احترامی است که دیگران برای ما قائل‌اند. در واقع، باوری است که فرد، درباره ارزش خود دارد به این صورت که مجموعه‌ای از افکار و احساسات و تجربههایی است که در فرآیند زندگی اجتماعی انسان شکل می‌گیرد. این برداشت‌ها و تجربههایی که فرد از خود دارد، باعث می‌شود نسبت به خود احساس خوب و ارزشمند بودن یا بی‌ارزشی داشته باشد. هر فردی توانایی و ارزش‌های منحصر به فردی دارد. اگر افراد در سنین پایین ارزش‌های خود را کشف نکنند ممکن است دچار ناامیدی شوند.
مشکلات عزت نفس پایین :
چگونه عزت نفس را در کودکان خود تقویت کنیم؟
تجربههایی در دوران کودکی که باعث افزایش عزت نفس می‌شوند :
حرف‌های ما را می‌شنوند.
با احترام با ما صحبت می‌کنند.
توجه و محبت را از والدین دریافت می‌کنیم.
به دستاوردهای ما اهمیت داده می‌شود و به اشتباهات خود بتوانیم اقرار کنیم.
تجربههایی در دوران کودکی که عزت نفس را کاهش می‌دهند:
مورد انتقاد واقع می‌شویم.
به شکل فیزیکی یا احساسی تنبیه شویم.
ما را نا‌دیده بگیرند.
دچار مسخره و تحقیر واقع شویم.
افراد از ما انتظار دارند همیشه کامل و بی‌نقص باشیم.
کودکانی که از عزت نفس پایین برخوردارند، معمولا این پیام را از والدین، معلمان و... دریافت می‌کنند که تجربه‌های ناموفق (مانند شکست در یک بازی، کسب نمره‌ای پایین و...) ناکامی، می‌باشد. هنگامی که پدر و مادر به فرزندان خود توجه می‌کنند و آنها را جدا از رفتارهایشان به عنوان انسان‌هایی که از شایستگی‌های درونی برخوردارند قبول می‌کنند، باعث رشد عزت‌نفس کودکان می‌شوند. اما هنگامی که والدین به آنها توجه مخربی دارند عزت نفس کودکان دچار آسیب شده و در سنین بزرگسالی تاثیرات مخربی دارد.
به باور کارل راجرز: زمانی که در تلاش برای رسیدن به توان بالقوه خود دچار ناکامی می‌شویم، به دیگران آسیب می‌زنیم یا ضد اجتماعی رفتار می‌کنیم.
در بعضی از خانواده‌ها کودکان یاد می‌گیرند که داشتن برخی باورها زشت است. از این رو هنگامی که مورد تأیید والدین و بزرگ‌ترها نباشند، خود را شخصی نافرمان می‌بینند و احساس پوچی و صدمه دیدن می‌کنند. بنابراین باید احساس‌های خود را انکار و بخشی از وجود خود را پنهان کنند. به این ترتیب ارزش‌های آن فرد تحریف می‌گردد. به گفته راجرز آگاهی از وجود احساس‌ها و تمایلات ناسازگار با خود پنداره تحریف شده باعث اضطراب می‌شود و چون اضطراب نامطلوب می‌باشد شخص تلاش می‌کند تا وجود احساس‌ها و تمایلات واقعی خود را انکار کند. به باور راجرز راه خودشکوفایی به پذیرش احساس‌های واقعی و پذیرفتن و عمل نمودن به آنها می‌باشد. انسان به این امر نیاز دارد. ما از خود آرمانیمان تصاویری داریم که هرچه عزت نفس بالاتر باشد تصاویر شفاف‌تر می‌باشند.
تاثیر تنبیه بر عزت نفس کودکان :
تنبیه بدنی کودک به او می‌آموزد که نسبت به خود احساس بدی داشته باشد. کتک زدن کودک برای تنبیه باعث می‌شود که او احساس ناتوانی و ناامیدی کند و در طول زمان همین امر باعث افسردگی کودک می‌شود. از این رو اگر از کودک اشتباهی سر زد باید در وهله اول حتی ادای کتک زدن را نیز نمایش نداد، چرا که می‌تواند باعث ضربه روحی و عزت نفس پایین کودک که حتی ممکن است تا آخر عمر همراه او بماند، شود. چرا که کودکان در صورت تنبیه فیزیکی کنترل درون خود را از دست می‌دهند و همیشه انتظار تایید از دیگران دارند.
انسان در کودکی در ۳۶ ماه اول زندگی به دنبال یک پرسش اساسی می‌باشد که آیا من خوب هستم یا بد؟ والدینی که تحت عنوان تربیت از روش‌هایی مثل تنبیه فیزیکی، تحقیر، مقایسه و… استفاده می‌کنند باعث می‌شوند که کودک به این نتیجه ذهنی برسد که من بد هستم! این باور می‌تواند به قدری گسترش پیدا کند که کودک تا پایان عمر نام، چهره و اندام، حرف زدن، لباس پوشیدن، افکار، احساسات و عملکرد خود را بد، نامناسب، ناکافی و ناشایست بداند. این افراد در بزرگسالی ممکن است حتی نادانسته از خود بیزار و متنفر باشند.
ناتانیل براندن یکی از معروف‌ترین روانشناسانی است که در این زمینه مطالعه کرده است، او پذیرش خود را یکی از مهم‌ترین عوامل در افزایش عزت نفس می‌داند. یعنی به جای اینکه شخص خود را تحقیر کند، احساسات و افکار و رفتارش را بپذیرد و خودش را دوست داشته باشد و عامل دوم را آگاهی از زندگی معرفی کرده است که هر آنچه وجود دارد را همان گونه که هست بپذیریم. قبول کنیم که ما نقاط قوت و ضعفی داریم. در زندگی امکاناتی داریم و مشکلاتی هم وجود دارد.
راه‌های افزایش عزت نفس :
منتقد درونی خود را ساکت کنید:
در برابر پیام‌های منفی ایستادگی کنید. انتقادهای درونی خشن و انتقادهای مخرب دیگران می‌توانند باعث تخریب عزت نفس شما شود. صدای درونی که به شکلی غیرواقعی، همه چیز را به هم ربط می‌دهد را متوقف کنید.
برای خودتان احساسات داشته باشید:
هرگونه اشتباه یا شکستی که رخ می‌دهد تقصیر شما نیست و شما شکست خورده نیستید. خودتان را قربانی نکنید. احساسات و عواطف و بدن خود را دوست بدارید و به آنها احترام بگذارید. شما لایق بهترین‌ها هستید.
خوب است برای شناسایی نشانه‌های عزت نفس پایین ، پادکست ۸ نشانه کمبود عزت نفس را بشنوید.
درخواست کمک:
از دیگران کمک بخواهید. همه‌ی کارها را به تنهایی نمی‌توانید انجام دهید. از دیگران بخواهید در حد توانشان به شما کمک کنند و اگر شما هم می‌توانید به دیگران کمک کنید. کمک به دیگران باعث پیوند قوی بین افراد می‌گردد.
مراقبه:
مدتی از روز را به مدیتیشن تخصیص دهید و روح و روان خود را والایش کنید. به درون خودتان رجوع کنید و سعی کنید برای خود و شناخت خود زمان بگذارید.
ورزش:
ورزش کنید و به بدن خود اهمیت بدهید. ایده آل گرایی را کنار بگذارید و رشد آرام را بپذیرید.
سخنرانی:
از سخنرانی در جمع نترسید. کسی شما را مسخره نمی‌کند و همه در سخنرانی‌ها ممکن است دچار اشتباهاتی شوند ولی کسی شما را قضاوت نمی‌کند. با سخنرانی در جمع باعث افزایش اعتماد به نفس در خود می‌شوید.
رشد کنید:
خودتان را بشناسید و مسیر رشد خود را فراهم کنید. شما می‌توانید رشد کنید و تغییر خودتان را باور داشته باشید نقاط ضعف و قدرت شناخت نقاط قوت و ضعف خود بسیار امر مهمی است. بی‌پروا و بدون سانسور نقاط ضعف و نقاط قوت خودتان را بررسی کنید و آنها را شناسایی کنید و سعی در بهبود نقاط ضعف و افزایش قدرت در نقاط قوت داشته باشید.
بیاموزید:
علوم و فنونی که دوست دارید را بیاموزید. یادگیری زبان‌های متفاوت و علوم و فنون مختلف باعث رشد فردی شما می‌شود و یادگیری، باعث افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس می‌گردد.
کار کنید و از کار کردن لذت ببرید:
شما می‌توانید کسب و کار خود را راه اندازی کنید. از ریسک کردن هراس نداشته باشید شما مستحق برنده شدن هستید.
افزایش ارتباطات:
دایره ارتباطات خود را افزایش دهید و با افراد متفاوتی در ارتباط باشید و چهارچوب‌های ارتباطی خود را تعیین کنید.
نتیجه گیری
معمولا اعتماد به نفس و عزت نفس پایین در بانوان بیشتر از آقایان می‌باشد. اگر شما هم، چنین کمبودی را حس می‌کنید، هیچ عیبی ندارد. با تمرین و ممارست و مراجعه به روان درمان می‌توانید در مدت زمانی کوتاه آن را بهبود ببخشید.
دوره هشتاد ساعته غیرحضوری در ۸ ترم | شکوفایی
این دوره مبتنی بر روانشناسی مثبت‌نگر و بر اساس آموزه‌های رئیس سابق انجمن روانشناسی آمریکا و پدر روانشناسی مثبت‌نگر (دکتر مارتین سلیگمن) می‌باشد و اکثر درس‌های آن توسط پژوهش‌های فرا تحلیل و دانشگاهی به اثبات رسیده است. مطالبی که ممکن است به آن علاقه داشته باشید