طرحواره اطاعت

طرحواره ی اطاعت چیست ؟

آیا آدم مطیع و زیردستی هستید؟
آیا دیگران مسیر زندگی شما را کنترل می‌کنند؟
آیا دوست دارید همۀ اطرافیانتان از شما راضی باشند؟
آیا با نظر دیگران همیشه موافق هستید و با آنها همراهی می‌کنید؟
آیا وقتی خودتان را در اولویت قرار می‌دهید، احساس گناه می‌کنید؟
آیا می‌ترسید اگر مطابق میل دیگران رفتار نکنید، از دست شما خشمگین شوند و شما را طرد کنند؟
آیا چون طاقت دیدن رنج و ناراحتی دیگران را ندارید، از خواسته‌های آنها اطاعت می‌کنید؟

باور افراد گرفتار در این تله این است که نیاز‌ها و احساساتشان برای دیگران مهم نیست و ارزشی ندارد. کسانی که در این تله هستند، همیشه خشم خود را به‌صورت علائم ناسازگاری مثل پرخاشگری، منفعلانه رفتارکردن، کناره‌گیری از مهر و محبت و خشم‌های کنترل‌نشدنی بروز می‌دهند.

احساس می‌کنید نمی‌توانید به زندگی خود مسیر و جهت بدهید. فکر می‌کنید کاری نمی‌توانید برای مشکلات خود انجام دهید و منتظر می‌مانید تا مشکلات شما خودشان به شکل معجزه‌آسایی حل یا بهتر شوند. ازآنجاکه به دنبال رضایت دیگران هستید، جر و بحث نمی‌کنید و با دیگران کنار می‌آیید. خودتان را فردی سازگار و منعطف می‌دانید که با هر آدمی کنار می‌آیید و این را یکی از خصوصیات خود می‌دانید؛ اما برایتان ناراحت‌کننده و سخت است تا در برابر درخواستی که دیگران از شما دارند، نه بگویید و بدون محدودیت خواستۀ آنها را اجابت می‌کنید. حتی اگر درخواستشان منطقی نباشد، باز هم شما به درخواست آنها جواب مثبت می‌دهید؛ چون برایتان سخت است که از دیگران بخواهید رفتارشان را تغییر دهند.

حتی اگر رفتار آنها باعث اذیت و آزارتان باشد، به خودتان افتخار هم می‌کنید که این توانایی را دارید خواستۀ دیگران را بر طرف کنید. البته که توانایی کمک به دیگران خوب است؛ اما شما اغلب به خواسته‌تان نمی‌رسید و دربارۀ خواستۀ خود کم‌رو و ساکت می‌نشینید. این اطاعت، ‌عزت نفس شما را کاهش می‌دهد و در روابط میان‌فردی احساس نمی‌کنید که شما هم مثل دیگران حق و حقوقی دارید.

ریشه های طرح واره اطاعت

1. پدرومادرتان بر همۀ جنبه‌های زندگی شما کنترل و تسلط داشته‌اند.
2. اگر از دستورات والدین خود نافرمانی می‌کردید، آنها محبتشان را از شما دریغ می‌کردند.
3. والدین شما اجازه نمی‌دادند که خودتان تصمیم بگیرید یا انتخاب کنید.
4. پدرومادر شما اغلب مشکلات شخص خود را با شما در میان گذاشته‌اند و شما فقط شنونده بوده‌اید.
5. اگر کاری را از شما می‌خواستند و نمی‌توانستید آن را انجام دهید، در شما احساس گناه یا خودخواهی را ایجاد می‌کردند.
6. پدرومادر شما افرادی با تقوا و ایثارگر بودند و با ازخودگذشتگی از خواسته‌هایشان، چشم‌پوشی می‌کردند و خواسته‌های دیگران را مهم می‌دانستند.
7. از کودکی‌تان این حس را داشتید که خواسته‌ها و نظراتتان موردتوجه دیگران نیست.
8. در کودکی باید خیلی مراقب رفتارتان بودید تا مبادا دیگران ناراحت شوند.
9. همیشه از والدینتان به خاطر اینکه به شما آزادی نمی‌دادند، عصبانی و ناراحت بودید.
10. در کودکی خواهر و برادرتان مثل والدینتان شما را وادار به اطاعت می‌کردند.

علائم خطر در زوج ها در طرحواره اطاعت

انسان بیشترین وابستگی را به همسری دارد که تلۀ زندگی‌اش را ایجاد کرده است. این روابط برای انسان بسیار عمیق می‌شود؛ زیرا همسر کلید بازکردن احساس اطاعت در زمان کودکی می‌شود و شما دوباره دوران کودکی خود را بازسازی می‌کنید. افرادی که در این تله گرفتارند، معمولاً به دنبال روابطی با ویژگی‌های پرخاشگرانه و برتری‌جویانه هستند؛ یعنی رابطه با سرکرده‌ها. آنها در این حالت انفعال، به دنبال شخصی قدرتمند هستند تا به آنها بگوید که چه کاری انجام دهند و چه احساسی داشته باشند، بنابراین، به دیگران وابسته می‌شوند تا آنها برایشان تصمیم بگیرند.
زوج شما سلطه‌طلب است و دوست دارد کارها طبق میل او انجام شود.
وقتی شما با زوج خود مخالفت می‌کنید، او عصبانی و خشمگین می‌شود.
زوج شما برای حق و حقوق شما و خواسته‌ها و نظراتتان ارزش قائل نمی‌شود.
وقتی شما کاری را طبق خواستۀ خودتان انجام می‌دهید، زوجتان از شما کناره‌گیری می‌کند. او بسیار زودرنج و حساس است و فکر می‎‌کند شما باید همیشه مراعاتش را بکنید.
زوج شما به‌اندازۀ کافی مسئولیت‌پذیر و درخور اعتماد نیست و اغلب اوقات شما جور او را هم می‌کشید. او شایسته و همراه نیست.
بیشتر اوقات اجازه می‌دهید که زوجتان تصمیم بگیرد؛ چون شما پیشنهادی ندارید.

نشانه های تله اطاعت در زندگی :

1. به دیگران اجازه می‌دهید که همیشه کارها را طبق میل خودشان انجام دهند.
2. تمایل شدیدی دارید تا بتوانید همه را راضی نگه دارید.
3. معمولاً مستقیماً با نظرات دیگران مخالفت نمی‌کنید.
4. وقتی تحت کنترل هستید، احساس راحتی بیشتری می‌کنید.
5. همۀ تلاشتان را می‌کنید تا مبادا دیگران را عصبانی کنید.
6. سعی می‌کنید با همه سازگاری مطلق داشته باشید.
7. دوست ندارید دیگران شما را خودخواه بدانند و در این شرایط معمولا! افراط می‌کنید.
8. خود را قربانی خواستۀ دیگران می‌کنید.
9. وقتی دیگران در رنج و سختی قرار می‌گیرند، خیلی تلاش می‌کنید تا حال آنها را بهتر کنید، حتی با هزینۀ خودتان.
10. برای گرفتن حق خودتان اصرار و پافشاری نمی‌کنید.
11. در محل کار نمی‌توانید درخواست ارتقای رتبه یا افزایش حقوق کنید؛ چون نمی‌توانید کمالات خود را بروز دهید و درنتیجه در مذاکره‌ها هم نمی‌توانید قدرتمند عمل کنید.
اینها دام‌هایی است که در زندگی برای شما پهن شده است، حتی اگر فردی با شما به‌صورت عادلانه رفتار کند، باز شما به دنبال راهی هستید تا اطاعت مطلق داشته باشید. شما هر رابطه‌ای را شکل دهید، باز خشم در درونتان می‌جوشد و این خشم نشأت‌گرفته از تلۀ اطاعت شماست. ممکن است در اوایل رابطه، بتوانید خشمتان را خاموش کنید؛ اما در ادامه، کار شما خیلی سخت می‌شود و بعد از چند سال به نقطه‌ای می‌رسید که نافرمان و سرکش می‌شوید و رابطه‌تان دچار ناکامی می‌شود و تعادل آن به‌هم‌می‌خورد. شاید شما درصدد انتقام برآیید.

چگونه می توانید طرحواره اطاعت را تغییر دهید ؟

1.اطاعت دوران کودکی خود را درک و احساس کنید.
این تله از نظر احساسی، بسیار قوی است؛ زیرا احساسات دوران کودکی قدرتمند است و کودک کمتر منطقی فکر می‌کند و احساسات کودکی ریشه‌دارتر است. وقتی تلۀ اطاعت در شما فعال می‌شود، افسار این احساسات باز می‌شود و وجود شما پر از احساسات منفی مانند عذاب وجدان و خشم و ترس می‌شود. شما سعی می‌کنید از این تله فرار کنید و این احساسات دردآور را تجربه نکنید. احساسات خود را انکار یا سرکوب می‌کنید و بدون اینکه متوجه شوید، در مسیر اطاعت قدم می‌گذارید. برای تغییر آن، باید احساسات دردناک را تحمل و آنها را تأیید کنید. با تصویرسازی می‌توانید کودک تحت اطاعت درونتان را کمک کنید.

2. موقعیت‌های روزانه در محل کار یا خانه را که در آن نیاز‌هایتان را فدای خواست دیگران می‌کنید، فهرست‌وار بنویسید.
به خودتان از بیرون نگاهی بیندازید و همۀ شواهد تله‌تان را مشاهده کنید. فهرستی از شرایط سخت را که با آن روبه‌رو شده‌اید، تهیه کنید و شرایطی را که دوست دارید در اختیارتان باشد به‌وجودآورید؛ مثلاً از همسرتان بخواهید که بچه‌ها را او به مدرسه ببرد یا به او بگویید وقتی شما را جلوی دیگران سرزنش می‌کند، حس خیلی بدی پیدا می‌کنید.

3. اولویت‌هایتان را در بسیاری از جنبه‌های زندگی مثل فیلم، غذا، سرگرمی، سیاست و... شکل دهید.
دربارۀ خودتان و خواسته‌هایتان فکر کنید. به جای اینکه دنبال خواسته‌های دیگران باشید، توجه خود را معطوف احساسات خود کنید و به موضوعی که ترجیح می‌دهید و دوست دارید، فکر کنید.

4. فهرستی از کارهایی را که برای دیگران انجام داده اید یا چیز‌هایی را که بخشیده‌اید، تهیه کنید.
همچنین، دریافتی‌هایتان و کارهایی را که دیگران برای شما انجام داده‌اند، فهرست کنید. به نسبت داده‌ها و گرفته‌ها توجه کنید، این فهرست شامل همسر، فرزند، دوست، شریک، رئیس و همۀ کسانی می‌شود که با آنها مراوده دارید. برای هرکدام فهرستی با دو ستون در نظر بگیرید. تهیۀ این فهرست باعث می‌شود که به‌سرعت به میزان تعادل در رابطه پی ببرید.

5. پرخاش منفعلانه را متوقف و خودتان را وادار کنید که نیاز‌ها و خواسته‌هایتان را برای دیگران بیان کنید. ابتدا با درخواست‌های آسان شروع کنید.
برای تغییر باید به شیوۀ جدیدی رفتار نمایید. بیشتر به خواسته و نیازهای خودتان اهمیت دهید. تغییرات مثبت رفتاری شما منجر به اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفستان می‌شود و حس تسلط را در شما ایجاد می‌کند و شما خود را بیشتر اظهار می‌کنید. از موقعیت‌های ساده شروع کنید.

6. تمرین کنید تا از دیگران بخواهید به شما اهمیت بدهند. کمک بخواهید، برای مسائل بحث کنید و سعی نمایید بین آنچه دریافت می‌کنید و آنچه می‌بخشید، تعادل برقرار کنید.
از دیگران درخواست داشته باشید و دربارۀ خودتان بیشتر حرف بزنید. افرادی که درگیر تلۀ اطاعت هستند، وقتی دربارۀ خودشان حرف می‌زنند، احساس آشفتگی و اضطراب می‌کنند و دوباره موضوع را به خواست دیگران معطوف می‌کنند؛ اما راه بهتر این است که به خودتان یادآوری کنید که صحبت‌کردن دربارۀ خودتان هیچ اشکالی ندارد. با دیگران دربارۀ مشکلاتتان حرف بزنید و از آنها کمک بگیرید. این کار، اتفاقاً شما را به دیگران نزدیک می‌کند. اگر کسی هم دوست نداشت بشنود و شما را یاری کند، در رابطۀ خودتان با او تجدیدنظر کنید.

7. از رابطه با کسانی که بسیار خودخواه هستند و به نیاز‌هایتان توجه نمی‌کنند، پرهیز کنید.
انسان در روابط یک‌طرفه، احساس حقارت می‌کند. باید به این روابط پایان داد. بعضی از روابط بسیار آسیب‌زننده است و امیدی به تغییرشان نیست و افراد حاضر نیستند تعادلی ایجاد کنند و کنار بیایند. اگر شما فرصت و زمان دادید و تغییری حاصل نشد، رابطه را خاتمه دهید.

8. تمرین کنید به‌جای سازشکاری کمی با دیگران مقابله کنید. هرگاه عصبانی شدید، به روش مناسب آن را بروز دهید و یاد بگیرید وقتی کسی از شما عصبانی و رنجیده یا ناراحت است، کمی راحت‌تر باشید تا بتوانید خشمتان را بروز دهید، نه اینکه آن را فرودهید.
هر وقت از کاری که طرف مقابلتان انجام داد ناراحت شدید، با آرامش نظرتان را بگویید. اجازه ندهید که طرف مقابلتان شما را به موضع دفاعی بکشاند. در نظر خود ثبات داشته باشید و آرامش خود را حفظ کنید. وقتی شما داد و فریاد راه می‌اندازید، یعنی مغلوب هستید. فریادکشیدن از نظر روانی یعنی مغلوب‌شدن. پس حمله نکنید و آن رفتاری را که باعث ناراحتی شما شده است، به زبان بیاورید.

9. گرایشی را که به راضی‌کردن دیگران دارید، برای خودتان توجیه نکنید. این‌قدر به خودتان نگویید «اشکالی ندارد».
حالا وقتش است که اولویت‌هایتان را در روابطتان بیان کنید و کم‌کم از موارد جزئی آغاز نمایید.

10. روابط گذشتۀ خود را مرور کنید و ببینید جزو کدام دسته هستید؛ زوجی که نیازمند بوده یا کنترل‌کننده؟ نشانه‌های خطرناکی را که باید از آنها دوری کنید، فهرست کنید و حتی‌الامکان از افراد خودخواه، بی‌مسئولیت یا وابسته دوری کنید.

11. اگر به فردی برخوردید که به خواسته‌های شما اهمیت داد و نظرتان را جویا شد و توانست نصف بار را به دوش بکشد، با او رابطه برقرار کنید.
خیلی از اوقات پیش می‌آید افرادی که در تلۀ اطاعت هستند، خیلی زود از رابطۀ خوب خسته می‌شوند و می‌گویند چیزی در این رابطه درست نیست و جذابیت آن کم است یا به آن علاقه‌ای ندارند. اگر رابطۀ شما به مقدار متوسط جذابیت دارد، صبر کنید و بگذارید آن رابطه شکل بگیرد. وقتی با جایگاه جدید خود وفق پیدا کنید، جذابیت رابطۀ شما هم افزایش پیدا می‌کند.

12. فلش‌کارت درست کنید و آن را همراهتان داشته باشید.
وقتی حس کردید به مشکل برخوردید، از آن استفاده کنید. این فلش کارت‌ها به شما یادآوری می‌کند که شما حق دارید اظهارگر باشید.

سخن آخر درباره ی طرحواره اطاعت :

همان‌طور که برای تغییرکردن تلاش می‌کنید، بدانید و بفهمید هر ذرۀ این فرایند اهمیت خاصی دارد. اطمینان پیدا کنید کاری که می‌کنید به چه دلیل است. وقتی فراموش کنید که برای هر مرحله، پاداشی به خودتان بدهید، فرایند تغییر سخت‌تر می‌شود. در تمام این مدت به عقب نگاه کنید و مسافت طی‌شده را ببینید. هر وقت تغییری هرچند کوچک ایجاد کردید، زمانی بگذارید و از آن لذت ببرید و از خودتان تشکر کنید و خود را لایق بدانید.
بدانید که تلۀ اطاعت در نظر شما درست است، این اطاعت، محور دید شما به خودتان و جهان پیرامونتان است و طبیعتاً این تله برای بقا در وجودتان می‌جنگد. گاهی با وجود درک پیامدهای منفی، اگر به آن برگردید راحت‌تر می‌شوید و آرامش می‌گیرید. از سرعت اندکِ تغییر ناامید و خسته نشوید. زمان آن رسیده که از ورطۀ انکار نفس و شکست به‌آرامی جدا شوید و زندگی را مجدداً به نفع خودتان بسازید.