آیا زندگی شما پر از بدبیاری‌هایی است که به شکل عجیبی شبیه همدیگر هستند؟ آیا در روابطتان مرتب به سمت آدم‌هایی کشیده می‌شوید که به شیوه‌ای تکراری به شما صدمه می‌زنند و آزارتان می‌دهند؟ آیا هر بار تصمیم می‌گیرید زندگیتان را تغییر بدهید اتفاقات مشخصی می‌افتد که شما را از هدفتان ناامید میکند؟ شاید انقدر به این تصادف‌های منفی عادت کرده باشید که هیچ وقت به معنای عجیبشان فکر نکنید یا شاید همه چیز را همین‌طور که هست پذیرفته باشید و از بخت ناسازگار و گردش تقدیر بدانید و از خود بپرسید که آیا برای مشکل من راه‌حلی وجود ندارد؟ خوشبختانه علم روانشناسی با استفاده از روش طرحواره درمانی مشکل شما را حل خواهد کرد.
طرحواره درمانی یک درمان روانشناسی است که می‌تواند به بسیاری از افراد در این زمینه کمک کند حتی به افرادی که شاید از دیگر روش‌های رایج روانشناسی نتیجه لازم را نگرفته‌اند و یا پس از درمان مشکلات آن‌ها دوباره بازگشته است زیرا جفری یانگ با بررسی این افراد به این روش دست یافت. پس تا انتهای مقاله با ما باشید تا با روش رویارویی با تله های زندگی یا طرحواره های ناسازگار اولیه یعنی طرحواره درمانی آشنا شوید.
طرحواره درمانی جفری یانگ :
جفری یانگ ، روانشناس آمریکایی الگوهای تکرارشونده و منفی را در بین مراجعانش تشخیص داد. وی درمانگر شناختی رفتاری بود یعنی سعی می‌کرد با تغییردادن شیوه‌های تفکر ، مشکلات احساسی و رفتاری مراجعانش را برطرف کند ، اما پس از چندی دریافت که شیوه‌های درمانی موجود برای بعضی بیماران کافی نیست و مشکلات آن‌ها بعد از درمان دوباره بازمی‌گردد.گویی آن‌ها ، ورای افکار و تصمیم‌های روزمره‌شان باورها و پیش‌فرض‌های عمیق‌تری داشتندکه افکار و احساساتشان را شکل می‌داد و به راحتی هم تغییر نمی‌کرد.
طرحواره درمانی چیست ؟
خیلی از ما در کودکی به شیوه‌های مختلفی آسیب دیده‌ایم. شاید والدینمان نمی‌دانستند چطور متناسب با سرشت و حساسیت‌های مادرزادیمان با ما رفتار کنند ، شاید دانسته و ندانسته با ما بدرفتاری کرده یا به ما بی‌توجهی کرده باشند. شاید ما طرد شدن ، مورد انتقاد بی‌رحمانه قرار گرفتن، حمایت شدن افراطی و یا محجوریت را تجربه کرده باشیم. این تجارب باعث می‌شوند که ما طرحواره ها را بسازیم و دنیا را جایی منفی و خطرناک ببینیم و در نهایت ، زندگی به کام ما تلخ شود. جفری یانگ در این رابطه از اصطلاح طرحواره های ناسازگار اولیه یا به زبان ساده‌تر " تله های زندگی " استفاده میکند. این‌ها تجارب اولیه هستند ولی چون خیلی زود و در کودکی شکل گرفته‌اند و ناسازگارند ، تا سال‌های سال ، زندگی و روابط ما را مختل می‌کنند. طرحواره های ناسازگار اولیه الگوهای دیرپایی هستند که برای بقای خودشان می‌جنگند و به ما آسیب می‌زنند. آن‌ها باعث می‌شوند که ما افکار منفی و احساسات دردناکی داشته باشیم ، همچنین روی انتخاب هایمان برای دوست یابی ، اشتغال و ازدواج تاثیر می‌گذارند و ما را به تجارب و موقعیت‌هایی می‌کشند که طرحواره را و محکم‌تر و پایدارتر می‌کنند. این طرحواره ها ، هر واقعیتی را که نفی‌کننده خودشان باشد ، از چشم ما مخفی می‌کنند. جفری یانگ معتقد است بدون تغییر دادن این طرحواره ها ، مشکلات احساسی و رفتاری ما به طور کامل برطرف نمی‌شوند.
حتما بخوانید
به نظر جفری یانگ ، برخی از این طرحواره ها مخصوصاً آن‌هایی که بر اثر تجارب ناگوار دوران کودکی شکل می‌گیرد ، ممکن است هسته‌ی اصلی اختلال شخصیت، مسائل شناختی خفیف و اختلال‌های مزمن را در بر بگیرد. یانگ برای بررسی دقیق‌تر این ایده ، مجموعه‌ای از طرحوارهها را مشخص کرده است که به آن‌ها "طرحواره های ناسازگار اولیه"می‌گوید.
تله های زندگی ، طرحواره ها ، طرحواره درمانی
نحوه عملکرد طرحواره ها چگونه است ؟
یک مثال خوب از طرحواره های ناسازگار اولیه (( رها شدگی )) است. این طرحواره باعث می‌شود شما فکر کنید دنیا طوری است که حتما کسانی که دوستشان دارید را از دست می‌دهید یا آن‌ها حتما می‌میرند و هر لحظه تنهایی در کمین شماست. ترس از رها شدگی باعث می‌شود که شما در نزدیکی به عزیزانتان افراط کنید ، تا حدی که آن‌ها از شما دل‌زده و گریزان می‌شوند. به این ترتیب شما بیشتر متقاعد می‌شوید که تنها خواهید ماند زیرا طرحواره ها تمام تلاش خود را می‌کنند تا حرف خودشان را به کرسی بنشاند.
اگر در کودکی اطرافیانتان به شما صدمه زده باشند، چه صدمه‌ی جسمی و چه صدمه روانی، ممکن است (( طرحواره بی‌اعتمادی - بد رفتاری )) را پرورش بدهید و فکر کنید همه‌ی آدم‌ها با شما بدرفتاری خواهند کرد، سرتان کلاه خواهند گذاشت ، از شما سواستفاده خواهند کرد و یا شما را تحقیر خواهند کرد. بنابراین به دیگران نزدیک نمی‌شوید و تلاش آن‌ها برای نزدیکی و صمیمیت بیشتر شما را عصبانی میکند. در ادامه هم این موضوع ، روابطتان را خراب میکند و عزیزانتان را از شما می‌رنجاند.
اگر گرفتار (( معیارهای سخت‌گیرانه )) باشید فکر می‌کنید برای خوب بودن باید کامل بود. این پیامی است که در کودکی از والدین و معلم هایتان گرفته‌اید و حالا سفت و سخت به آن چسبیده‌اید. خودتان و دیگران را برای رسیدن به استانداردهای غیر واقع بینانه و سخت ، عذاب می‌دهید و هیچ وقت هم از نتیجه راضی نیستید. برای پول ، زیبایی ، جاه و مقام ارزش زیادی قائل هستید و برای رسیدن به این ارزش‌ها حتی ممکن است روابطتان را هم خراب کنید.
مثال‌هایی که در بالا اشاره شد ، 3 مورد از 18 مورد طرحواره های ناسازگار اولیه‌ای هستند که جفری یانگ و همکارانش شناسایی کرده‌اند. هر کدام از این طرحواره ها به نحوی در زندگی و روابط انسان‌ها تاثیر می‌گذارند.
هرکسی ممکن است گرفتار یک یا چند تله از تله های زندگی باشد ، همچنین سرشت و قدرت تله‌های زندگی ممکن است باهم فرق کنند یعنی همزمان یک یا چند تله خفیف یا شدید در شما وجود داشته باشد.
طرحواره درمانی برای تله‌های زندگی :
جفری یانگ معتقد بود برای حل مشکلات مزمن و پایدار ، اول باید ریشه‌های مشکل را درمان کرد. این هدف نهایی طرحواره درمانی است اما بسته به این که گرفتار کدام یک از تله های زندگی هستید طرحواره درمانی برای شما برنامه متفاوتی در نظر می‌گیرد. اما گام‌های کلی طرحواره درمانی شبیه هم هستند.
قدم اول) درمانگر به کمک مصاحبه و آزمون‌هایی مخصوص ، طرحواره های شما را شناسایی میکند.
قدم دوم) شما به کمک درمانگر دوره‌ی کودکیتان را بازبینی و تجسم می‌کنید تا بفهمید چرا ، چه‌وقت و چطور گرفتار این تله های زندگی شده‌اید و آنقدر ادامه می‌دهید تا احساسات کودک دردمند درونتان را کاملا بچشید.
قدم سوم) شما و درمانگر در نقش دادستان فرو می‌روید و دلایل و شواهدی جمع می‌کنید که نادرستی طرحواره ها را ثابت میکند و شما آن تله های زندگی را خلع صلاح می‌کنید.
قدم چهارم) حالا باید تاثیر هیجانی طرحواره ها را کم کنید و کودک دردمند درونتان را تسکین دهید.
به کمک درمانگر راه این تسکین را پیدا خواهید کرد ، شاید به کسانی که در گذشته آزارتان داده‌اند نامه‌ای بنویسید ، یا شاید در یک تمرین تجسمی ، کودک درونتان را پیدا کنید و او را نوازش کنید.
همچنین بخوانید
درمان مبتنى بر پذیرش و تعهد بر طیف گسترده‌اى از وضعیت‌هاى بالینى مثل افسردگى ، اختلال وسواس فکرى عملى ، استرس محیط شغلى ، اضطراب ، اختلال استرس پس از سانحه ، کم‌اشتهایی روانى اثر گذار می‌باشد.
درمان مبتنی بر تعهد و پذیرش (روانشناسی اَکت)
قدم پنجم) بعد از پشت سر گذاشتن مراحل شناخت و هیجان ، نوبت تغییر رفتارها است. حالا شما باید گام به گام الگو های رفتاری ناشی از طرحواره ها را تغییر بدهید. درمانگر به شما کمک میکند تا پاسخهای دردسرساز و قدیمی را کنار بگذارید و پاسخ های جدیدی بسازید.
قدم ششم) حالا فقط زمان تمرین کردن است ؛ تمرین، تمرین و تمرین. وقتی تمام مراحل قبل انجام شد ، باید مدت‌ها تمرین و تکرار کنید تا اثر کنند. قله‌های زندگی طی سال‌ها شکل گرفته‌اند و تغییر دادنشان فرآیندی طولانی و زمان‌بر است. باید متعهد و امیدوار باشید و ادامه دهید.
قدم هفتم) برای بعضی از افراد "بخشیدن" یک قدم مفید دیگر است. بخشیدن افراد و موقعیت هایی که باعث شکل‌گیری طرحواره ها شده‌اند. اما اگر آمادگی‌اش را ندارید ، هیچ الزامی وجود ندارد ، بدون بخشیدن هم می‌توانید از اثرات مخرب گذشته رها شوید.
طرحواره درمانی برای چه کسانی مناسب است؟
درمان‌های روانشناختی به خاطر ویژگی‌هایی که دارند هر کدام از آن‌ها برای افراد و مشکلات خاصی مناسب‌تر هستند. این موضوع درباره طرحواره ها و طرحواره درمانی هم درست است طبق تحقیقات جفری یانگ و همکارانش ، این درمان روانشناختی برای شما مناسب است اگر :
1- بارها و بارها در روابط و شغلتان به مشکل خورده‌اید.
2-مشکلاتتان الگوهایی تکراری دارند.
3- مسائل حل نشده‌ای از دوران کودکی دارید که هنوز آزارتان می‌دهند.
4- مشکلات هیجانی و رفتاری مزمن و پایداری دارید که درمان‌های مختلف، اثری روی آن‌ها نداشته‌اند.
5- قبلا به روانشناس مراجعه کرده‌اید و درمان شده‌اید اما مشکلاتتان پس از یک دوره‌ی کوتاه دوباره بازگشته است.
علاوه بر روش طرحواره درمانی جفری یانگ ، در علم روانشناسی روش دیگری وجود دارد به نام روش " رفتار درمانی شناختی ( cbt ) " که در ایران به اسم " درمان شناختی رفتاری " نیز شناخته می‌شود. این روش چنان قدرتمند است که مشکلات بیماران زیادی در حوزه‌ی روانشناسی را توانسته حل کند و نتیاج به دست آمده از آن نشانه‌ی قدرت تاثیرگذاری بالای آن محسوب می‌شود. روش " رفتار درمانی شناختی " یا همان سی بی تی روش درمانی کوتاه مدتی است که مبتنی بر تغییر برداشت و تفکر هر فرد، پیرامون اتفاقات و رویدادهای زندگی‌اش است؛ یعنی در این روش، درمانگر به گونه‌ای عمل میکند که افکار و باورهای ذهنی بیمار ، پیرامون مشکل پیش آمده تغییر میکند زیرا مشکلات حل نشده افراد مراجعه کننده،در واقع ناشی از همین برداشت‌های نادرست است ؛ به این صورت که تفکری اشتباه از وقایع در ذهن خود ثبت می‌کنند و می‌پندارند که این تفکرات ، به طور قطعی صحیح هستند و اوضاع همان قدر که آن‌ها می‌بینند و تصور می‌کنند ، نگران‌کننده و ناامیدکننده است در نتیجه خود را غرق در مشکلی بزرگ می‌بیند.