اختلال شخصیت اجتنابی | از تشخیص تا درمان

از فعالیت‌های گروهی دوری می‌کنی؟ به نظرات منفی و انتقادات دیگران احساس خیلی بد داری؟ اعتماد به‌ نفس نداری و همیشه خودت رو دست‌کم می‌گیری؟ فکر می‌کنی از نظر دیگران فردی بی‌لیاقت و بی‌عرضه هستی؟ به‌ تنهایی توانایی تصمیم‌ گیری شخصی نداری ، چون از خجالت‌ زده‌ شدن می‌ترسی؟

افراد اجتنابی خجالتی بوده و از ترس مسخره‌ شدن یا خجالت‌ کشیدن، درباره خود هیچ حرفی نمی‌زنند. این اشخاص در اجتماع ممکن است از صحبت‌ کردن در جمع به‌خاطر تپق زدن ، خجالت‌ کشیدن ، لکنت‌ زبان یا دستپاچه‌ شدن بترسند، در عین‌ حال ، احساس خود کم‌بینی شدید دارند و این مسئله باعث ترس از برقراری رابطه عاطفی و اجتماعی آن‌ها با دیگران می‌شود. آن‌ها زمانی می‌توانند با دیگران ارتباط برقرار کنند که به این نتیجه رسیده باشند بدون قید و شرط مقبول هستند.
عزت نفس این افراد بسیار کم است و خود را بی‌عرضه می‌دانند. به انتقاد بسیار حساس‌اند ، بسیار محافظه‌ کارند و به‌ سادگی به دیگران اعتماد نمی‌کنند. می‌ترسند و سعی می‌کنند از هر موضوع مشکوکی فاصله بگیرند و در زندگی خود، حاضر به انجام کارهای ریسک‌پذیر نیستند.
این افراد حتی پیشنهاد‌های ارتقای رتبه و ترفیع شغلی را نیز نمی‌پذیرند، مگر اینکه مطمئن شوند همه افراد با ترفیع آنها موافق‌اند. فرد مبتلا در شرایطی سخت و ناراحت‌ کننده است، چون از یک سو خواهان مراوده است و از طرف دیگر ، نمی‌تواند به‌راحتی با مردم ارتباط برقرار کند. صاحب‌نظران یکی از ویژگی‌های بارز در این اختلال را چنین اظهار می‌کنند: « فرد از فعالیت‌های شغلی و حرفه‌ای که مستلزم تماس‌های بین‌ فردی فراوان است، از ترس انتقاد، تأیید نشدن یا طرد شدن، اجتناب می‌کند.»
 

اختلال شخصیت اجتنابی در برابر سبک آن

این اختلال شخصیتی را می‌توان روی پیوستاری فرض کرد که از سالم تا نا به هنجار تفاوت می‌کند. در این پیوستار، سبک شخصیت اجتنابی در انتهای سالم آن و اختلال شخصیت اجتنابی در انتهای ناسالم آن قرار می‌گیرد.

ویژگی های سبک شخصیت اجتنابی

با عادت‌‌ها ، تکرار و روزمرگی راحت است، شناخته‌‌ها را به ناشناخته‌‌ها ترجیح می‌دهد. با خانواده یا چند دوست نزدیک ارتباط دارد، دوست دارد جزء خانواده باشد. درباره اینکه دیگران چه فکر می‌کنند حساس و نگران است، گرایش به خود هوشیاری دارد. در ارتباط با دیگران بسیار رُک و آزاد اندیش است. دوست دارد روابطی مرزبندی شده و خودمحدود کننده داشته باشد و فاصله خود را با دیگران حفظ کند. گرایش به کنجکاوی دارد و می‌تواند توجه زیادی روی یک تکلیف یا سرگرمی داشته باشد، اما به‌ ندرت در رفتارهای کنارآمدن ضد هراس درگیر می‌شود.

ویژگی های اختلال شخصیت اجتنابی

از نظر رفتاری

از نظر رفتاری ، این شخصیت با کنار کشیدن از اجتماع ، خجالتی‌ بودن ، بی‌اعتمادی و نجوش‌ بودن مشخص می‌شود. رفتار و گفتار فرد کنترل‌ شده است و به نظر می‌رسد که این افراد اغلب نگران و ناراحت هستند.

از نظر روابط با دیگران

 از لحاظ روابط با دیگران ، شخصیت‌های اجتنابی در برابر طرد شدن بسیار حساس هستند، با وجود اینکه دوست دارند با دیگران ارتباط برقرار کنند. از طرف دیگر، فاصله خود را با دیگران حفظ می‌کنند و پیش از آنکه به دیگران اجازه دهند، تأیید بدون قید و شرط آنان را می‌طلبند. با حفظ حالت دفاعی ، دیگران را آزمایش می‌کنند تا بفهمند به چه کسی می‌توان اعتماد کرد و او را دوست داشت.

از نظر ذهنی یا تفکر

از نظر تفکر، شخصیت‌های اجتنابی را می‌توان به لحاظ ادراکی ، هشیار و گوش‌ به‌ زنگ توصیف کرد، یعنی آن‌ها محیط را بررسی می‌کنند و قرینه‌‌های تهدید یا پذیرش را جست‌وجو می‌کنند. افکار آن‌ها به دلیل حساسیت بیش از اندازه مختل می‌شود و معمولاً عزت‌ نفس این افراد کم است، چون موفقیت‌‌ها و پیشرفت خود را کم‌ارزش جلوه می‌دهند و بیشتر به کمبود‌ها و نقص‌هایشان تأکید و توجه می‌کنند.

از نظر عاطفی

از نظر هیجانی یا عاطفی، این شخصیت‌ها با ویژگی خجالتی و مضطرب‌ بودن تشخیص داده می‌شوند، زیرا این افراد کمتر می‌توانند تأیید بدون قید و شرط دیگران را کسب کنند. بیشتر مواقع احساس غمگینی، تنهایی و تنش دارند. در زمانی که نگران و پریشان می‌شوند، احساس پوچی می‌کنند.

از نظر دلبستگی

افرادی که درباره خود نظر منفی و درباره دیگران نظری بین مثبت و منفی دارند، سبک دلبستگی را به معرض نمایش می‌گذارند که ترکیبی از سبک دل مشغولی و هراسان بودن است. اجتناب آنها مبتنی بر دوست داشته شدن و پذیرفته شدن از طرف دیگران است و هم‌زمان ترس از طرد شدن و ترک شدن دارند.

مقایسه اختلال شخصیت اجتنابی با سایر اختلال ها

اختلال شخصیت اجتنابی، اغلب با سایر اختلال‌های شخصیت مثل اختلال شخصیت وابسته و اسکیزوئید وجه افتراق دارد. برخلاف بیماران مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید که خودشان دوست دارند تنها بمانند و از تنهایی خود رضایت دارند، بیماران دچار اختلال شخصیت اجتنابی به‌ شدت تمایل به روابط اجتماعی دارند، اما مهارت این کار را ندارند. دو اختلال شخصیت اجتنابی و وابسته ، به هم شباهت دارند و فرض بر این است که بیمار مبتلا به اختلال شخصیت وابسته ، ترس بیشتری از طردشدن دارد، اما در عمل ممکن است تصویر بالینی این دو تفکیک‌پذیر نباشد.

درمان اختلال شخصیت اجتنابی

درمان‌های اختلال شخصیت اجتنابی مثل سایر اختلالات شخصیت ، نیاز به متخصص دارد تا برنامه درمانی مناسبی را برای این فراد در نظر بگیرد. درمان این اختلال به شیوه‌های متفاوتی صورت می‌گیرد، اما بیشتر شامل صحبت درمانی است. اگر شرایطی مانند اضطراب و افسردگی تشخیص داده شود، ممکن است از دارو درمانی استفاده شود. این اختلال ممکن است با سایر اختلال‌ها به وجود آید. در این مواقع ، درمان‌های مناسب هر مشخصه به‌ کار می‌رود.

بعضی از عواملی که با اختلال شخصیت اجتنابی ایجاد می‌شود، عبارت‌اند از:  فوبیای اجتماعی که فرد در موقعیت‌های اجتماعی ، به‌شدت احساس نگرانی و خود هوشیاری می‌کند. اختلال شخصیت وابسته که در این باره برای گرفتن تصمیم‌های خود بسیار به دیگران وابسته است. اختلال شخصیت مرزی که فرد در زمینه‌های بسیاری مانند روابط اجتماعی، وضعیت  روحی و رفتاری دچار مشکل است. در دوره 10 ماهه اسطوره های زندگی وسازمان حتما شرکت کنید که میتواند کمک شایانی را در درمان این اختلال به شما بکند.

ممکن است روان درمانی نیز برای این اختلال سودمند باشد. روان درمانی این بیماران مشروط به آن است که ابتدا ائتلافی محکم و رابطه‌ای همراه با اعتماد با آنها ایجاد شود. درمانگر باید در برابر ترس‌های آنها به‌ ویژه ترس از طرد شدن ، موضعی پذیرا داشته باشد و درنهایت فرد را تشویق کند که رفتارش را تغییر دهد و از لاکش بیرون بیاید تا بر آنچه از دید او تحقیر و طرد و شکست جلوه کرده، تسلط پیدا کند.
البته درمانگر باید احتیاط کند و به بیمار مهارت‌های اجتماعی را آموزش دهد و تمرین‌هایی را خارج از جلسه درمان فرد انجام دهد تا شکست نخورد، چون اعتماد به‌ نفس این افراد کم است و شکست دوباره منجر به تخریب بیشتر آنها می‌شود. جرئت آموزی هم یکی دیگر از شکل‌های رفتار درمانی است که به فرد می‌آموزد نیاز‌هایش را با صراحت بیان کند و اعتماد به نفس خود را ارتقا دهد. برای اضطراب و افسردگی که گا‌هی با این اختلال همراه می‌شود، می‌توان از دارو درمانی نیز استفاده کرد. به‌ هر حال ، بیمار را باید از لحاظ روانشناختی برای هر تجربه جدیدی که ممکن است رخ دهد، آماده کرد.

معیارهای DSM5 برای اختلال شخصیت اجتنابی

یک الگوی فراگیر بازداری اجتماعی ، احساس بی‌کفایتی و حساسیت بیش از حد به منفی ارزشیابی شدن که از اوایل بزرگسالی آغاز می‌شود و در زمینه‌های زیادی اتفاق می‌افتد و حداقل چهار نمونه از عوامل زیر را دربرمی‌گیرد:
1. از ترس انتقاد ، تأیید نشدن یا طرد شدن ، از فعالیت‌های شغلی و حرفه‌ای که مستلزم تماس‌های بین فردی زیادی است، اجتناب می‌کند.
2. تمایل به ارتباط با دیگران ندارد، مگر بداند او را دوست دارند.
3. در روابط صمیمی، خود را محدود می‌کند، چون از شرمنده شدن یا مسخره شدن می‌ترسد.
4. همیشه نگران است که در موقعیت‌های اجتماعی، از او انتقاد کنند یا او را طرد کنند.
5. در موقعیت‌های اجتماعی بین فردی بازداری شده است، چون احساس بی‌کفایتی می‌کند.
6. باور دارد که از لحاظ اجتماعی مطرود ، از لحاظ شخصی غیرجذاب و در مقایسه با دیگران حقیر است.
7. اغلب از خطر کردن‌های شخصی یا درگیرشدن در فعالیت‌های جدید دوری می‌کند، چون امکان دارد ناراحت کننده باشد.

سخن آخر درباره اختلال شخصیت اجتنابی

بسیاری از بیماران مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی ، قادر به انجام کارکرد‌های خود هستند، به شرطی که در محیطی حمایت‌ شده قرار بگیرند. بعضی از آنها ازدواج می‌کنند، بچه‌دار می‌شوند و زندگی محدودی دارند و تنها ارتباطشان با اعضای خانواده است، اما همینکه نظام حمایتی آنها از کار بیفتد، ممکن است به افسردگی و اضطراب و خشم دچار شوند. اجتناب ناشی از هراس در این افراد شیوع دارد و سابقه جمعیت هراسی ممکن است در آنها وجود داشته باشد یا شاید در سیر بیماری به آن دچار شوند.

در انتها پیشنهاد میکنیم که در همایش اکسیژن علی میرصادقی شرکت کنید. این به شما کمک می کند که بسیاری از مشکلات به ظاهر حل نشدنی زندگی خود را حل کنید.

* درباره همایش اکسیژن بیشتر بدانید *